با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان وادبیات فارسی، بنیاد سعدی، تهران ـ ایران

2 دانشیار زبان وادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران ـ ایران

چکیده

امام علی (ع) مسألۀ «تکبر» را در خطبۀ قاصعه در نهج البلاغه بسیار موشکافانه تحلیل کرده است. این مقاله بر آن است تا با توجه به اهیمت «تکبر» در روایت خطبعه قاصعه که همراه روایت آفرینش آدم (ع) و ابلیس بیان شده است از دیدگاه عناصر بنیادین روایت، نظریۀ دیوید هرمن(2009) از منظر دو عنصر بنیادین، ابتدا توالی رویدادها در بحث پیش نمونه و سپس جهان پردازی روایی در بحث جهان های ممکن تحلیل و بررسی کند. مقاله با استناد به روش توصیفی- تحلیلی با این هدف پیش می رود که موضوع تکبر تبدیل به پیش نمونهای می شود که از آغاز آفرینش آدم (ع) تا به پیامبری حضرت محمّد (ص) و دوران امامت امام علی (ع) یکی از اَبرروایتهای شناختی ذهن انسان می شود و به عنوان اَبرروایتی در اَبر جهان کبریایی حق دو جهان ممکن با نام اَبرجهان انسان و ابلیس را می سازد. در نهایت مقاله به این نتیجه میرسد که امام علی (ع) با نشان دادن ابلیس به عنوان شاخص پیشنمونۀ تکبر در تقابل با اَبرروایتِ جهانِ کبریایی حق و در ادامه آن با معرفی اَبرشخصیتهای متکبر و متواضع در طول تاریخ تا زمان حیات خودشان، یک الگوی مقولهبندی شناختی را به اجرا میگذارد که در نهایت با معرفی پیشنمونۀ انسان کامل که در شباهت و سازگاری با اَبر جهان کبریایی حق است، شاخص ادراکی متناسب با بافت ذهنی انسان را در این الگوی شناختی نشان می-دهد.

کلیدواژه‌ها

نهج‌البلاغة.
آقابزرغ الطهراني. (لاتا). الذريعة إلی تصانيف الشيعة. ج۱٤. النجف: مطبعة الغري.
ابوت، اتش بورتر (۱۳۹۷). السرديات. ترجمة: رویا پور آذر ونیما. م.اشراق. طهران: اطراف.
إحساني تيرتاشي، يد الله (۲۰۰۱). التكبر من منظور الإمام علي (ع): ترجمة وتأمل في الخطبة القاصعة للإمام علي (ع). طهران زهد.
ابن ميثم البحراني، ميثم بن علي (۱۹۹٦). شرح نهج‌البلاغة. ترجمة محمد صادق عارف و آخرون، ج٤. مشهد: مؤسسة البحوث الإسلامية بالعتبة الرضوية المقدسة.
استاكول، بيتر (۲۰۱٤). بوطيقيا المعرفة ترجمة محمدرضا غلشني. طهران: المطبوعات العلمية.
تاغارد، پاول (۲۰۱٤). إطلالة على العلوم المعرفية. ترجمة رامین غلشائي. طهران: سمت.
ديفيد هيرمان (۲۰۱٤). أركان السرد الأساسية. ترجمة حسين صافي. الطبعة الأولى. طهران: ني.
الراوندي، قطب الدين (۱۹۸٥). منهاج البراعة في شرح نهج‌البلاغة. تحقیق عبد اللطيف الكوهكمري باهتمام محمود المرعشي. ج۲. قم: مكتبة آیه الله العظمی المرعشي النجفي.
رواية قصة الإنسان مقابل الشيطان: ترجمة الخطبة القاصعة. المترجم: قسم مؤسسة نهج‌البلاغة للترجمة. طهران: مؤسسة نهج‌البلاغة.
زارع زرديني وآخرون (۲۰۱۳). تصوير فني لقصة آدم في القرآن الكريم. مجلة البحوث الأدبية والقرآنية. المجلد الأول. العدد ۳. الصفحات ۱۰۰ـ۷۹.
شاملي، نصرالله؛ سالاري، محسن (۲۰۱٦). القليل من

التأمل في القدرة التعبيرية للخطبة الثالثة من نهج‌البلاغة في كلمة ابل. مجلة الأبحاث العلوية. السنة ۷. معهد الدراسات الإنسانية والثقافية. ص ٥۹ـ۷۲.
شهيدي، سيد جعفر (۱۹۹۸). نهج‌البلاغه. طهران: المطبوعات العلمية والثقافية.
كميلي، غلام حسين (۲۰۰۷). شرح الخطبة القاصعة للإمام علي (ع): حل شامل في الوحدة والتلاحم الإسلامي والتغلب على العدو في الداخل والخارج، مشهد: شاملو.
فلاح، ابراهيم؛ شفيع‌پور سجاد (۲۰۱۹). أسلوبيات الخطاب في الخطبة ۲۸ لنهج‌البلاغة من منظور الدور الفكري والشخصي القائم على نهج نظرية هاليداي الموجهة نحو الدور. مجلة البحوث اللغوية. العدد ۱۰ (۶). صص: ۲۰۵ـ۲۳۲.
ليكوف، جورج (۲۰۱۷). عالم جديد من العلوم المعرفية: ما تكشفه المقولات عن العقل. ترجمه جهانشاه ميرزابيكي. مجلدان. طهران: آغاه.
محمدي، سيدكاظم؛ دشتي، محمد (۱۹۹۰). المعجم المفهرس لالفاظ نهج‌البلاغة. قم: مطبوعات الإمام علي (ع).
منتظري، حسينعلي (۱۹۸۹). دروس من نهج‌البلاغة: وصف الخطبة القاصعة. طهران: اطلاعات.
نورمحمدي، مهتاب؛ آقاغلزاده، فردوس؛ غلفام، ارسلان (۲۰۱۲). التحليل المفاهيمي لاستعارات نهج‌البلاغة (المنهج اللغوي المعرفي). المجلة الإيرانية للغة العربية وآدابها. العدد ۲۲. ص ۱٥٥ـ۱۹۲.
هرمن، يان ورايان (۲۰۱۲). موسوعة السرديات: مقال شنايدر، إعداد محمد راغب. الطبعة الأولى. طهران: علم.
 
 
 
 
Barthes, R. ([1966] 1977). "Introduction to the Structural Analysis of Narratives". Image Music Text. New York: Hill & Wang, 79–124.
Herman, D. (2007). "Nonfactivity, Tellability, and Narrativity". Presentation for a Workshop on “Events, Eventfulness, and Tellability” sponsored by the University of Hamburg’s Interdisciplinary Centre for Narratology and the University of Ghent; Ghent, Belgium, February 2007.
Turner, M. (1991). “Reading Minds: The Study of English in the Age of Cognitive Science”. Princeton, NJ: Princeton University Press.