با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری ایران

چکیده

کارگفت یا کنش گفتار، جنبه مهمی از کاربردشناسی زبان است که در ابتدا توسط «آستین» مطرح شد و پس از «جان سرل» یک دسته‌بندی پنچ گانه‌ای برای آن ارائه داد. شالودۀ نظریۀ کارگفت یا کنش گفتاری سرل مبتنی بر این است که نقش‌های فعل و جمله را می‌توان به پنج دستۀ کنش اظهاری، عاطفی، ترغیبی، تعهدی و اعلامی تقسیم بندی نمود. در این جستار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، خطبه‌های 27 و 34 بر اساس نظریۀ زبانی جان سرل مورد بررسی قرار می‌گیرد. مطالعۀ بسامد کارگفت‌ها در خطبه‌های مذکور نشان می‌دهد اغلب کنش‌های موجود در دو خطبه به صورت مستقیم و در قالب کنش گفتاری- اظهاری بیان شده است اما مسأله‌ای که باعث فهم هرچه بهتر مفهوم کلام حضرت و دریافت عمق دو خطبه می‌گردد، کنش گفتاری غیرمستقیم است که در قالب کنش ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی نمود پیدا می‌کند. بنابراین آنچه که به مخاطب کمک می‌کند تا به فعل مضمون در سخن دست پیدا کند، توجه به بافت موقعیتی و کلام گوینده است.

کلیدواژه‌ها

نهج‌البلاغة
آكماجین ودیگران (۱۳۸۲). «زبان‌شناسی: درآمدی بر زبان وارتباط» ترجمه: علی بهرامی. چ۱. تهران: رهنما.
امیرپور، فرزانه و روضاتیان، سیده مریم (۱۳۹۷). «بررسي الگوي تحليل گفتمان ميشل فوكو ومباحث علم معاني در نامه‌هاي عاشقانه چهارمنظومه غنايي». مجله متن‌شناسی ادب فارسی. س ۱۰. ش ۲. ۷۹ـ٥۳.
جرفی، محمد و محمدیان، عباد (۱۳۹۳). «بررسی

سوره"عبس" از دیدگاه سبك شناسی گفتمانی میشل فوكو». فصلنامه پژوهش‌های ادبی قرآنی. س۲. ش ۲. صص۱۲ـ ۱.
چپمن، شیوان (۱۳۸٤). «از فلسفه به زبان‌شناسی». ترجمه حسین صافی. تهران: گام نو.
حسینی، محمدضیاء و حسن پور، خسرو (۱۳۹۱). «سخن كاوی: گفتمان‌شناسی (انتقادی) تجزیه وتحلیل كلام». تهران: انتشارات رهنما.
دست رنج، فاطمه و دیگران (۱٤۰۰). «كاربست نظریه كنش گفتاری جان سرل در خوانش خطبه غرا». پژوهشنامه نهج‌البلاغه. س۹. ش ۳۳. صص۷۱ـ۹٥.
رجایی، محمد خلیل (۱۳٥۹). «معالم البلاغه». چ ۳. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
زرقانی، سید مهدی و اخلاقی، الهام (۱۳۹۱). «تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریه كنش گفتار». مجله ادبیات عرفانی. س٤. ش٦. صص ۸۰ـ٦۱.
الشهري، عبدالهادي بن الظافر (۲۰۰٥). «استراتیجیات الخطاب مقاربة لغویة تداولیة». چ۱. بیروت: دارالكتاب الجدید المتحدة.
صادقی فسائی، سهیلا و روز خوش، محمد (۱۳۹۲). «نكاتی تحلیلی وروش‌شناختی دربارة تحلیل گفتمان (با نگاهی به پژوهش‌های ایرانی)» مجله مطالعات اجتماعی ایران، س۷. ش ٤. صص ٤ـ۲۹.
صانعی‌پور، محمد حسن (۱۳۹۰). «مبانی تحلیل كارگفتی درقرآن كریم». چ۱. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
صفوی، كوروش (۱۳۸۷). «درآمدی بر معناشناسی»، چاپ ۳. تهران: پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی.
نجفی ایوكی، علی و دیگران (۱۳۹٦) «تحلیل متن‌شناسی خطبه شقشقیه بر اساس نظریه كنش گفتاری سرل». پژوهشنامه نهج‌البلاغه. س٥. ش ۱۹. صص ۱ـ۱۷.
الهامشی، احمد (۱۳۹۱). «تلخیص جواهر البلاغه در معانی، بیان، بدیع» ترجمه: محمود خورسندی و زهرا فیض. چ ۱. قم: انتشارات دانشگاه پیام نور.
یار محمدی، لطف الله (۱۳۸٥). «گفتمان شناسی رایج انتقادی». تهران: سمت.
یول، جورج (۱۳۸۷). «كاربردشناسی زبان». ترجمه محمد عموزاده وتوانگر. چ۳. تهران: سمت.