با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

3 دانشجوی دکتری شیعه‌شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

پديده‌های مخرب اجتماعي در شكل‌های متفاوت ظهور يافته و عوامل مختلفي دارند. از جمله اين عوامل هرج ومرج و آشوب سياسي كه آن به «فتنه‌های بشری» تعبير مي‌گردد. چنين فتنه‌هايي سبب انحراف جامعه و به خطر انداختن سلامت رواني آن مي‌شوند. در زمان اميرالمؤمنين فتنه‌های بشری از هر سو روی آورد و ايشان درصدد برآمد تا بر زوايای ناپيدای انواع فتنه‌ها نور بتاباند و نقاب از چهره آنها بردارد. از اين روی هدف اين پژوهش، بررسي فرمايش‌های اميرالمؤمنين (ع) و راه‌كارهای عملي در جهت مقابله با فتنه‌های بشری است. اين پژوهش كه به روش توصيفي-تحليلي نگاشته شده مي‌تواند در تبيين فتنه بشری در «نهج‌البلاغه»، ايجاد تمايز ميان فتنه‌ها با نگاه تاريخي و نيز به معرفي كانون‌های فتنه بشری، مصاديق، ابزار و راه‌هاي مقابله با اين معضل راهگشا باشد. نتايج نشان مي‌دهد كه امام علي (ع) فتنه‌های بشری متعددی رخ داد و آن حضرت در سخن و عمل راه برون‌رفت از اين فتنه‌ها را مشخص نمودند. اهميت موضوع مورد پژوهش در تبيين فتنه بشری، ارائه مصاديق عيني و راه‌كارهای مقابله با آن است.

کلیدواژه‌ها

القرآن المجيد
نهج البلاغة، إعداد الشريف الرضي (۱۳۷٤ش). تصحیح صبحي صالح. قم: موسسة دار الهجرة.
ابن ابي الحديد (۱۳۷۸ش). شرح نهج‌البلاغة، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم. دار احياء الكتب العربيه.
ابن فارس، احمد (د. تأ). مقاييس اللغه. بيروت: دار الجيل.
ابن منظور، محمد بن مكرم (۱۳٦۳ش). لسان‌العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
الهامي، داود (۱۳۷٤ش). الصحابة من منظور نهج‌البلاغة. قم: منشورات هجرت.
امين عاملي، سيد محسن (د. تأ). اعيان الشيعه. دار التعارف.
اميني، عبدالحسين (۱۹٦۷م). الغدير، الطبعة الثالثة. بيروت: دارالكتاب العربي.
جعفري، محمد تقي (۱۳۸٥ش). ترجمه و تفسير نهج‌البلاغة. طهران: مكتب نشر الثقافة الإسلامية.
حر عاملي، محمد بن حسن (۱٤۱٤ق). وسائل الشيعه، الطبعة الثانية. قم: آل البيت.
حسامي، فاضل (۱۳۸۱ش). علم أمراض الدين في التقليد العلوي، معرفت، ش ٤۷، صص٤۳۹.
خويي، حبيب الله (۱۳۸۰ق). منهاج‌البراعه في شرح نهج‌البلاغة، طهران، مكتبه الاسلاميه.
راغب اصفهاني، حسين (۱٤۰٤ق). مفردات غريب القرآن، الطبعة الثانية. مكتب نشر الكتاب.
سيوطي، جلال الدين (۱٤۱۹ق). الاتقان في علوم القرآن. بيروت: دارالجيل.
شوشتري، محمد تقي (۱۳۷٥ش). بهج‌الصباغه في شرح نهج‌البلاغة. طهران: منشورات امير كبير.
صدوق، محمد بن علي (د. تأ). التوحيد، المصحح سيدهاشم حسيني طهراني. قم: جامعه مدرسين‏.
طباطبايي، سيد محمد حسين (۱٤۱۷ق). الميزان في تفسير القرآن، الطبعة الخامسة. قم: جامعه مدرسين.
______________ (د.تأ). الميزان في تفسيرالقرآن، المترجم سيد محمّدباقر موسوي همداني. قم: مكتب المطبوعات الاسلامية.
طبرسي، فضل بن حسن (۱۳۷۲ش). مجمع البيان في تفسير القرآن، الطبعة الثالثة. طهران: منشورات ناصر خسرو.
طبيبي، عليرضا و حسني، قدرت‌الله (۱۳۹۰ش). الأسلوب الحضاري للمسلمين في مواجهة الفتنة ومحاربتها من وجهة نظر نهج‌البلاغة، معرفت، ش ۱٦۷، صص٤۷-٦۷.
طوسي، محمد بن حسن (۱٤۱٤ق). الامالي. قم: دار الثقافه للطابعه والنشر.
عروسي حويزي، عبد علي (۱٤۱٥ق). نور الثقلين، الطبعة الرابعة. قم: منشورات الإسماعيلية.
عميد، حسن (۱۳۷٥ش). فرهنگ عميد، الطبعة السادسة. طهران: اميركبير.
فراهيدى، خليل بن احمد (د.تأ).كتاب العين، ۸ جلد، قم، هجرات للنشر.
مجلسي، محمد باقر (۱٤۰۳ق). بحار الانوار. بيروت: مؤسسه الوفاء.
محمّدى‌الموتى، محسن (۱۳۸۹ش). سبل الخروج من الفتنة في المجتمع الإسلامي، معرفت، ش ۱٥۷، صص ۱۳-۲۷.
محمدي ري شهري، محمد (۱٤۲٥ق). موسوعه الامام علي بن ابي‌طالب في الكتاب والسنه والتاريخ، الطبعة الثانية. قم: دار الحديث.
مصطفوي، حسن (۱۳٦۸ش). التحقيق في كلمات القرآن الكريم‌. طهران: وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامي
مطهري، مرتضي (۱۳۸۱ش). مجموعه آثار، الطبعة الخامسة. طهران: صدرا.
_________ (۱۳۸۹ش). ملاحظات الماجستير. طهران: صدرا.
مفيد، محمد بن محمد بن نعمان (۱٤۱٤ق). الارشاد، المطبعه الثانیه. بيروت: مؤسسه آل البيت.
مكارم شيرازي، ناصر (۱۳۷٤ش). تفسير نمونه. طهران: دار الكتب الاسلاميه.
__________ (۱۳۸٦ش). پيام امام امير المؤمنين (ع)، الطبعة الثالثة. طهران: دار الكتب الاسلاميه.
ملكي ميانجي (۱۳۸۰ش). دانش الرسالة امام علي (ع). طهران: معهد بحوث الثقافة والفكر الإسلامي.
ميلاني، سيد علي (۱٤۱٤ق). نفحات الازهار في خلاصه عبقات الانوار. مؤلف.