با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

در پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده، حقوق شهروندی آمیخته‌ای است از وظایف و مسئولیت‌های شهروندان در قبال‌یکدیگر، شهر و حکومت یا قوای‌حاکم و همچنین حقوق و امتیازاتی که وظیفه تأمین آن حقوق بر عهده مدیران شهری، دولت یا بطورکلی، قوای حاکم است. براساس آموزه‌های نهج‌البلاغه حقوق حاکم یا حکومت و شهروندان، متقابل است. در قانون‌اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز حقوق ملت در 23 اصل ذکر شده که در آن حقوق شهروندی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته‌است. آن حقوق به سه دسته: حقوق مدنی و سیاسی - حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی - حقوق قضایی تقسیم می‌شود که اهم مصادیق این حقوق با استناد به کلام امام علی علیه‌السّلام بیان شده‌است که می‌توان به حق تعیین سرنوشت، آزادی سیاسی، وفاداری به حاکم به عنوان مصادیق حقوق مدنی و سیاسی و به اجرای عدالت، دانش‌افزایی و توجه به پرورش به عنوان مصادیق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد. در بخش حقوق قضایی، حاکم باید برای استیفای حقوق شهروندان دادگاه‌های سالم ایجادکند و اقدامات لازم را برای اقامه حدود الهی انجام دهد. رعایت حقوق‌شهروندی می‌تواند موجب عزت و قدرت حکومت‌اسلامی، ایجاد عدالت در جامعه و ... شود و عدم رعایت حقوق مزبور، می‌تواند آثار زیانباری را به دنبال داشته‌باشد.

کلیدواژه‌ها

المصادر
ابن أبي الحديد، عزالدين ابوحامد (۱۳۳۷). شرح نهج البلاغة. قم: کتابخانه آيت‌الله مرعشی.
ابن شعبه الحرانی، حسن‌ابن علی (۱۳٦۳). تحف العقول عن آل رسول (ص). قم: موسسه انتشارات اسلامی.
ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدين (۱٤۰۸). لسان العرب. بيروت: دار احياء التراث العربی.
ابن ميثم، ميثم بن علی (۱۳٦۲). شرح نهج البلاغة. تهران:دفتر نشر الکتاب.
إمامي حسن (۱۳۷٤). حقوق مدنيه. طهران: مكتبة إسلامية.
أنصاري قمي، محمد علي (د.ت). شرح نهج البلاغة المنظوم. د.م
أنصاري، مرتضى (۱٤۱۰). کتاب‌المکاسب. بيروت: النعمان.
أنصاريان ، علي (۱۳٦٦). شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الانوار. طهران: هيئة الطباعة والنشر التابعة لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامي.
جعفري، محمد تقي (۱۳٦۳). ترجمة و تفسير نهج البلاغة. طهران: دار النشر الإسلامية.
جعفري لانجرودي ، محمد جعفر (۱۳۹۰). مبسوط المصطلحات القانونية. طهران: كنز المعرفة.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳٦۸). المصطلحات القانونية. طهران: كنز المعرفة.
جوهری، اسماعيل بن حماد (۱٤۰۷). الصحاح. بيروت: دارالملايين.
حسيني شيرازي، سيّدمحمد (د.ت). توضيح نهج البلاغة. طهران: دار تراث الشيعة.
خسروي، حسن (۱۳۸۸). حقوق المواطنة. طهران: مطبعة جامعة بیام نور.
 
دهخدا، علي أكبر (۱۳۷۳). قاموس. طهران: مطبعة جامعة طهران.
زبيدي، محمدمرتضی (۱٤۰٦). تاج‌العروس من جواهرالقاموس. بيروت: دارمکتبه‌الحياه.
سيوطي، جلال‌الدين (۱٤۰۱). الجامع الصغير فی احاديث البشير النذير. بيروت: دارالفکر.
شريفي طرازكوهي، حسين (۲۰۱۳). حقوق المواطنة. طهران: منشورات ميزان.
صدوق، محمد بن علي بن بابوية (۱۳٦۲). الامالی. طهران: المكتبة الإسلامية.
غروي اصفهاني (کمباني)، محمدحسين (۱٤۲٥). حاشية المکاسب. قم: اساس العلم.
غلامي‌نيا، عبدالحسين. أثر الأنثروبولوجيا على أخلاقيات المواطنة. المجلة الفصلية للأنثروبولوجيا الدينية (الدين والسياسة). مجمع شهيد محلاتي التعليمي (۲۰۰۹). رقم ۲۱ و ۲۲.
فرهيخته، شمس‌الدين (۱۳۷۷). القاموس المثقفة (الكلمات والتعبيرات السياسية والقانونية). طهران: زرين.
كاتوزيان، ناصر (۱۳۷٥). مدخل إلى القانون. طهران: شركة النشر.
كليني، أبو جعفر محمد بن يعقوب (۱۳٦٥). أصول الكافي. طهران: دار الكتب الإسلامية.
مشايخ فريدني، محمدحسين (۱۳٦٦). نظرات سياسية في نهج البلاغة. طهران: مؤسسة نهج البلاغة.
مصباح یزدي، محمد تقي (۱۳۸۰). نظرية الشريعة الإسلامية. قم: معهد الإمام الخميني التربوي والبحثي.
مصطفى و إبراهيم و آخرون (د.ت). المعجم‌الوسيط. طهران: المكتبة العلمية.
مغنية، محمدجواد. (۱۳٥۸). فی ظلال نهج البلاغة. بيروت: دار الملایين.
مكارم شيرازي، ناصر (۱۳۹۰). رسالة الإمام أمير المؤمنين (عليه السلام). قم: منشورات الإمام علي بن أبي طالب.
موسوي الخميني، سيد روح الله (۱٤۲۱). كتاب البيع. طهران: معهد تنظيم ونشر آثار الإمام الخميني قدس سره.
موسوي، سيّدعباس (۱۳۷٦). شرح نهج البلاغة. بيروت: دار الرسول الاکرم.
نقوي‌قايني خراساني، سيّدمحمدتقي (د.ت). مفتاح السعاده فی شرح نهج البلاغة. طهران: مکتبه المصطفوي.
الهاشمي‌خويي، ميرزاحبيب‌الله ( ۱۳٥۸). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة. طهران: مکتبه الاسلامية.
يزدي (طباطبايي)، سيدمحمّدکاظم (۱۳۷۸). حاشيةکتاب المکاسب. طهران: دارالمعارف الاسلامية.