با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دكترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 ستادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

3 مربی زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

سبک‏شناسی، روشی علمی وكاربردی در بررسی و تحلیل متون است كه از طریق بازشناسی مختصات سبكیِ پربسامد و كشف پیوند آنها با معانی نهادینه‏شده در متن، سعی در شناخت افكار و كشف درونیات مؤلف دارد. این پژوهش تلاش دارد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، آمیخته با روش آماری به تبیین برجسته‏ترین نمود‏های لایه نحوی خطبه‏ ۲۷ ونامه ۲۸ نهج‏البلاغه، در بستر سبک‏شناسی تطبیقی پرداخته و وجوه تمایز و تشابه مختصات سبكی این دو گونه متفاوت ادبی را بازیابی و در نهایت، سبک هر یک را توصیف كند. بررسی تطبیقی این دو متن در لایه نحوی نشان می‏دهد كه شباهت‏های قابل ‏تأملی همچون غلبه بسامد جمله‏های فعلیه وخبری كوتاه و یا كاربرد تقریباً برابر مدالیته‏های فعلی، سبک این دو متن را علی‏رغم اختلاف گونه‏های ادبی، به هم نزدیک ساخته و دلالت‏های معنایی مشابهی را در برابر دیدگان مخاطب ارائه می‏كند. با وجود این تشابهات، تفاوت‏های كمی و كیفی ساختارهای نحوی، همچون بسامد بالای كاربرد استفهام‏های انكاری، تكرارهای نحوی وپیش‏آیی بخش‏های جمله در نامه ودیگر تفاوت‏ها، بافتی متفاوت و منحصربه‏فرد برای هر كدام از آنها رقم زده‏ و دلالت‏های معنایی متناسب با هر متن را به‏صورت مؤثر و قانع‏كننده‏ای در ذهن مخاطب تداعی می‏سازند.

کلیدواژه‌ها

آقا غل‌زاده، فردوس (۱۳۸٥ش). تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ اول. تهران: علمي وفرهنگ البرزي.
الأسد، محمد العربي (۲۰۱۰ م). بنیّات الأسلوب في دیوان تغربیة جعفر الطیار لیوسف وغلیسي. رسالة الماجیستر. الجزائر: جامعة قاصدي مرباح.
بدیع یعقوب، امیل (۱٤۲۰م). موسوعة النحو والصرف والإعراب، الطبعة الرابعة. تهران: انتشارات استقلال.
بهار، محمد تقي (۱۳٤۹ش). سبك‏شناسی، چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیركبیر.
تفتازاني، سعد الدین (۱٤۱۱ق). المطول في شرح تلخیص المفتاح. قم: منشورات مكتبة الداوري.
الحوفي، أحمد محمد (۱۹۷۷م). بلاغة الإمام علي علیه السلام. القاهرة: دار نهضة مصر.
خطیب قزویني، محمد بن عبدالرحمن (۱۹۰٤م). التلخیص في علوم العربیة، ضبطه وشرحه: عبد الرحمن البرقوقی. بیروت: دار الفكر العربي.
خلیل، ابراهیم محمود (۲۰۱۰م). النقد الأدبي الحدیث: من المحاكاة إلی التفكیك. عمان: دارالمسیرة.
 
خلیل، أحمد (۱۹٦۸م). المدخل الی دراسة البلاغة العربیة. بیروت: دارالنهضة العربیة.
دشتي، محمد (۱۳۷۹ش). ترجمه نهج البلاغه. قم: مؤسسه فرهنگي انتشاراتی حضور.
شمیسا، سیروس (۱۳۷٤ش). كلیات سبك‏شناسي. تهران: فردوس.
عبدالمطلب، محمد (۱۹۹٤م). البلاغة الاسلوبیة. القاهرة:  شركة المصریة العالمیة للنشر.
عوض حیدر، فرید (۱٤۱۹ق). علم الدلالة دراسة نظریة تطبیقیة. القاهرة: مكتبة المصریة.
غلامرضایي، محمد (۱۳۸۲ش). سبك‏شناسی شعر پارسی از رودكی تا شاملو. تهران: انتشارات جامی.
فتوحي، محمود (۱۳۹۰ش). سبك‏شناسي نظریه‏ها، رویكردها وروش‏ها. تهران: سخن.
فرشیدرود، خسرو (۱۳۸۲ش). دستور مفصل امروز. تهران: سخن.
فضل، صلاح (۱۹۹۲م). بلاغة الخطاب وعلم النص. الكویت: سلسلة كتب ثقافیة شهریة یصدرها المجلس الوطني للثقافة والفنون والأداب.
مقیاسي، حسن (۱۳۹۳ش). سبك‏شناسي لایه‏اي خطبه‏ ۲۷. فصلنامه پژوهش‏های نهج‏ البلاغه. دوره دوم، شماره هفتم. صص ۳۹ ـ ٦۲.
النحوي عدنان، علي رضا (۱٤۱۹ق). الأسلوب والأسلوبیة بین العمانیة والأدب الملتزم بالإسلام. بیروت: دارالنحوي للنشر والتوزیع.
وحیدان كامیار، تقي (۱۳۷۹ش). بدیع از دیدگاه زیبایي شناسي. تهران: نشر دوستان.
الهاشمي، سید احمد (۱۹۹۹م). جواهر البلاغة. بیروت: المكتبة العصریة.