با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

2 دانشیار علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

3 أستاذ مساعد في علوم ومعارف نهج البلاغة، جامعة ميبد، میبد، إيران.

چکیده

از جمله تعابير شاخص درنهج البلاغه تعبير «بلغنی» است.اين تعبير 13 بار درموضوعات متفاوت مورد استفاده قرارگرفته است. تکرار اين تعبيردرساختارهای متفاوت با انسجام متنی آن به همراه وحدت غرض توبيخ، باعث شده بلغنی به يک سبک بيانی بدل شود؛سبکی که می‌تواندوجه بلاغت نهج‌البلاغه را بيشترنمايان سازد. در اين جستار به روش توصيفی تحليلی، شیوه‌های به کارگیری بلغنی، تبيين و باتوجه به محورهای همنشينی، مفاهیم برآمده از مجموع عبارت حاصل شده، تحليل شده است. نتيجه بحث نشان می‌دهد سبک بيانی بلغنی در همنشينی با کلمات ديگر مانند «بلغنی أنّ، فقد بلغنی، و قد بلغنی، لقد بلغنی ولئن بلغنی أنّ و...» براساس موضوع و غرض خاص با ساختاری متفاوت ارائه شده به گونه‌ای که تفاوت‌های جزئی در هر ساختار با موضوع و غرض بلغنی متناسب و با محور جانشينی آن مرتبط است. گذشته از اين سبک بيانی بلغنی در دو محور همنشينی و جانشينی، به صورت کلی نيز دارای پيام‌هايی است که می‌توان مهمترين آن را بُعد نظارتی قوی در ساختار حکومت امام(ع) دانست.

کلیدواژه‌ها

ابن ابي الحديد، عبدالحميد بن هبة الله (۱٤۰٤ق). شرح نهج البلاغه. تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم. قم: كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي.
ابن بابويه (شيخ صدوق)، محمدبن علي (۱۳۷٦ش). الأمالي. تهران: كتابچي.
ابن حجر عسقلانى، احمد بن علی (۱٤۱٥ق). الاصابة في تمييز الصحابه. تحقيق عادل احمد عبد الموجود و معوض، على محمد. بيروت: دارالكتب العلمية.
ابن عبدالبر، أبو عمر يوسف بن عبد الله (۱٤۱۲ق). الاستيعاب، تحقيق على محمد البجاوى. بيروت: دار الجيل.
ابن عقيل، بهاءالدين عبدالله (۱۹٦٤م). شرح ابن عقيل. مصر: المكتبة التجارية الكبري.
ابن مزاحم، نصر (۱٤۰٤ق). وقعة صفين، تحقيق عبدالسلام محمد هارون. قم: انتشارات آيت الله مرعشي نجفي.
ابن منظور، محمدبن مكرم (۱٤۰٥ق). لسان العرب. بيروت: داراحياءالتراث العربي.
بحرانی، ابن میثم (۱٤۰٤ق). شرح نهج البلاغه. قم: دفتر نشر كتاب.
برقی، ابوجعفر (۱۳٤۲ش). رجال البرقی-الطبقات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بستاني، فواد افرام (۱۹۸٦م). مجاني الحديثة. بيروت: دارالمشرق.
بهار، محمدتقي (۱۳٤۹ش). سبك‌شناسی نثر. تهران: پرستو و اميركبير، چاپ سوم.
 
 
تستري، محمدتقي (۱۳۷٦ش). بهج الصباغه في شرح نهج البلاغه. تهران: اميركبير.
ثقفي، ابراهيم بن محمد بن سعيد بن هلال (۱٤۱۹ق). الغارات أو الاستنفار و الغارات. تحقيق سيد عبدالزهرا حسيني. قم: دارالكتب الاسلامي.
حسن، عباس (۱٤۲٥ق). النحو الوافي. تهران: ناصرخسرو.
حسيني زبيدي، محمد مرتضي (۱٤۱٤ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بيروت: دارالفكر.
خاقاني، محمد (۱۳۷٦ش). جلوه‌هاي بلاغت در نهج‌البلاغه. تهران: بنياد نهج البلاغه.
دينوري، ابن قتيبه (۱۹۸۲م). الشعر والشعراء. تحقيق وشرح احمد محمد شاكر. قاهره: دارالمعارف.
زركلی دمشقی، خيرالدین بن محمود بن محمد (۱۹۸۰م). الأعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربين و المستشرقين. بيروت: دار العلم للملايين.
زمخشري، محمودبن عمر (۱٤۰۷ق). الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الاقاويل في وجوه التاويل. بيروت: دارالكتب العربي.
سيوطي، عبدالرحمن ابن ابي بكر (۱۳۸۹ش). الاتقان في علوم القرآن، ترجمه سيد مهدي حائري قزويني. تهران: اميركبير.
شرتوني، رشيد (۱٤۲۱ق). مبادي العربيه، ٤، (قسم الصرف)، به كوشش حميد محمدي. قم: موسسه انتشارات دارالعلم.
شرتوني، رشيد (۱٤۱۹ق). مبادي العربيه، ٤ (قسم الصرف)، به كوشش حميد محمدي. قم: موسسه انتشارات دارالعلم.
شميسا، سيروس (۱۳۷۳ش). كليات سبك‌شناسي. تهران: فردوس.
طبرسي، فضل بن حسن (۱۳۷۲ش). مجمع البيان في تفسير القرآن. تهران: ناصرخسرو.
طبري، ابوجعفر محمد بن جرير (۱۳۸۷ق). تاريخ الأمم والملوك، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم. بيروت: دارالتراث.
طريحي، فخرالدين (۱۳۷٥ش). مجمع البحرين. تهران: كتابفروشي مرتضوي.
عاملي، محمدبن حسين (۱٤۱٥ق). الاربعون حديثا. قم: موسسه نشر اسلامي.
غلامرضايی، محمد (۱۳۸۷ش). سبك‌شناسی شعر پارسی از رودكی تا شاملو. تهران: جامی.
فراهيدي، خليل بن احمد (۱٤۱۰ق). العين. قم: انتشارات هجرت.
فيض الاسلام اصفهانی، علينقی (۱۳٦٥ق). ترجمه وشرح نهج البلاغه، تهران: چاپخانه سپهر.
فيومي، احمدبن محمدبن علي (بی تا). المصباح المنيرفي غريب الشرح الكبير. بيروت: مكتبة العلمية.
قطب راوندی، سعيدبن هبة الله (۱٤۰٦ق). منهاج البرعة في شرح نهج البلاغه. قم: كتابخانه آيت‌الله مرعشی نجفی.
قمي، عباس (۱٤۱٤ق). سفينة البحارومدينة الحكم و الآثار. قم: اسوه
مجلسي، محمدباقر (۱٤۰۳ق). بحارالانوار. بيروت: دار احياء التراث العربي.
محجوب، محمدجعفر (بی‌تا). سبك خراسانی در شعر فارسی. تهران: فردوسی و جامی.
هاشمي خوئي، ميرزا حبيب الله (۱٤۰۰ق). منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة، تحقيق ابراهيم ميانجي. تهران: انتشارات اسلاميه.
هاشمي، احمد (۱۳۸۹ش). جواهر البلاغه، ترجمه حسن عرفان. قم: انتشارات قدس.