نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
3 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
چکیده
کلام امیرالمؤمنین علی (ع) ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی ﻓﺨﺎﻣﺖ اﻟﻔﺎظ، ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ و اﻧﺴﺠﺎم ﺳﺎﺧﺘﺎری، ﭘﺲ از ﻗﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ از اهمیّت و ارزشمندی خاصی برخوردار بوده و به‌عنوان بخشی از احادیث اهل بیت (ع) به‌مثابه دومین منبع دین مبین اسلام مورد توجه همگان است. در بین خطبه‌های ایشان، خطبه قاصعه به علت گستردگی مفاهیم، تأکید بر موضوعات بسیار مهم و حساس زمانه و نیز ایراد در جمع خاصی از مسلمانان، از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که تحلیل و بررسی نصوص دینی و دستیابی به مضامین عمیق آنها، نیازمند بهره‌گیری از روش‌های تحقیق میان‌رشته‌ای متن‌محور است، لذا در این پژوهش با استفاده از روش «تحلیل محتوا»، تلاش شده تا ضمن استخراج مضامین اصلی و فرعی این خطبه و ساختار هندسی آن، نوع نگاه امام (ع)، به موضوعات تاریخی و چگونگی عبرت‌آموزی از آنها را تبیین کرده و درنهایت الگویی برای چگونگی عبرت‌گیری از رویدادهای تاریخی ترسیم نمائیم. طبقه‌بندی گونه‌های مختلف عبرت‌آموزی از رویدادهای تاریخی به‌صورت: عبرت‌آموزی از شیطان، پیروان شیطان، اغنیاء امت‌های پیشین، مؤمنان امت‌های پیشین، عوامل شکست پیشینیان و عوامل پیروزی پیشینیان، بخش مهمی از یافته‌های این تحقیق است که هرکدام با ذکر مثال بیان شده. همچنین از آنجا که در این مقاله به دنبال استخراج الگو بوده‌ایم، در ذیل بحث از عوامل شکست و پیروزی پیشینیان، به شناسایی مهم‌ترین عوامل این دو بخش پرداخته و با ذکر اولویّت، الگوی آن را ترسیم نموده‌ایم. تبیین جایگاه تفرقه به‌عنوان مهم‌ترین عامل شکست امم پیشین و دلایل آن مانند پیروی از شیطان و پیروی از رؤسای متکبر و ناپاکان، به همراه تبیین جایگاه اتحاد و همدلی، امربه‌معروف و نهی از منکر و توجه به معاد در پیروزی ملت‌ها، بخش دیگری از یافته‌های این تحقیق به‌منظور تبیین الگوی عبرت‌آموزی از رویدادهای تاریخی از منظر امام علی (ع) بوده است.
کلیدواژه‌ها
)