با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن وحدیث دانشکده اصول‌الدین قم، قم، ایران

2 دانشیار فلسفه دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

مدارا يكي از ویژگی‌های برتر آدمی است كه خداوند متعال اين شاخصه را در قرآن کریم با عنوان برکت و رأفت خود معرفی کرده است. هدف و ضرورت این تحقیق معرفی الگوی مدارا و چگونگی سیره آن حضرت، برای دولتمردان سیاسی و اجتماعی و نظامی است. پژوهش حاضر بر موضوع تحلیلی مصداقی از مدارای سیاسی و نظامی در سیره امام علی (ع) متمرکز است که با جمع‌آوری اطلاعات از روش فیش‌برداری و مطالعه منابع کتابخانه‌ای و توصیفی- تحلیلی استفاده‌شده است. دستاوردها و نتایج این‌ تحقیق در مصادیق مدارا عبارت‌اند از: مدارای حضرت با خلفای قبل از خود همچون مشورت در امور سیاسی و نظامی، میانجیگری و مصادیق مدارای ایشان در برابر مخالفان حکومت (اصحاب جمل، صفین و خوارج) مانند عدم آغاز جنگ، تعقیب نکردن فراریان، نکشتن اسرا و... است.

کلیدواژه‌ها

القرآن الكريم.
ابن ابى‏الحديد، عبدالحميد (۱٤۰٤). شرح نهج‏البلاغه. قم: كتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
ابن منظور، ابوالفضل؛ جمال‌الدین محمد بن مكرم (۱٤۰۸). لسان العرب. بیروت: دار احياء التراث العربي.
ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم (۱٤۱۰). الإمامة و السياسة. بیروت: دار الاضواء.
انصاری، محمدباقر (۱۳۸۹). اولین میراث مكتوب در فضائل امیرالمؤمنین. قم: دلیل ما.
آقاجاني قناد، محمدرضا (۱۳۸۰). تساهل و تسامح از ديدگاه امام على (ع). تهران: مركز پژوهش‏هاى اسلامى صدا و سیما.
بلاذرى، احمد بن يحيى (۱۹٥۹). انساب الاشراف. تحقیق محمد حميداللّه. مصر: دارالمعارف.
بیهقی، ابوبكر احمد بن حسین بن علی بن موسی خسروجردي خراسانی (۲۰۰۳). السنن الكبرى. بیروت: دار الكتب العلمیة.
چلونگر، محمدعلی (۱۳۹٦). «روش‌ها و ویژگی‌های شیوه‌های اصلاحی امام علی (ع)». مجله پژوهش‌نامه علوی. ش ۱. صص ۱ ـ ۲۲.
حر عاملي، محمد بن حسن (۱٤۰۹). وسائل الشيعه. قم: موسسه آل البیت لاحیا التراث.
دهخدا، علی‌اكبر (۱۳۷۳). لغت‌نامه. زیر نظر جعفر شهیدی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رشاد، علی‌اكبر و دیگران (۱۳۹۰). دانشنامه امام علی (ع). قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
روحی برندق، كاوس و قربانیان، صالح (۱۳۹٦). «شیوه‌های اجتماعی سیاسی امیرمومنان (ع) در جهت

 
 
جذب و هدایت مخالفان» مجله پژوهش‌نامه علوی. ش ۱. صص ۲۳ ـ ٤۲.
سبحانی، جعفر (۲۰۰۸). فروغ ولایت. قم: موسسه امام صادق.
شریف‌الرضی، محمدبن‌حسین (بى‏تا). نهج‏البلاغه. محقق: صبحی صالح. قم: دارالهجره.
طبرى، محمّد بن جرير (۱۳۸۷). تاريخ ‏الامم و الملوك. تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم. بيروت: دارالتراث.
عاملی، جعفر مرتضی (۱٤۳۰). الصحیح من سیره الإمام علي (ع). بیروت: مركز الاسلامی للدراسات.
عاملی، سید محسن امین (۱٤۰۰). فی رحاب ائمة اهل البيت. بیروت: دار التعارف.
عبدالمقصود، عبدالفتاح (۱۳۷۹). امام‌ علی بن‌ ابی‌طالب‌(ع‌): تاریخ‌ تحلیلی‌ نیم‌قرن‌ اول‌ اسلام‌. ترجمه‌ و مقدمه‌ و انتقادات‌ از سید محمود طالقانی‌. تهران‌: انتشار.
فتحعلی، محمود (۱۳۷۸). تساهل و تسامح. اخلاقی. دینی. سیاسی. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
فلسفي، محمدتقي (۱۳۷۰). شرح و تفسير دعاي مكارم الاخلاق. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
قاسم‌پور، محسن و شناسوند، پروین (۱۳۹٦). «روش‌شناسی مواجهه امام علی (ع) بافرهنگ اخلاقی جاهلیت در نهج‌البلاغه». مجله پژوهش‌های نهج‌البلاغه. ش ۲. صص ٦٥ ـ ۹۰.
قلی‌زاده، احمد (۱۳۷۹). واژه‌شناسی اصطلاحات اصول فقه. تهران: بنیاد پژوهش‌های علمی فرهنگی نور الاصفیاء.
كلینی، محمد بن یعقوب (۱۳٦۳). الكافی. تهران: دارالكتب الاسلامیه.
محلاتى، ذبیح‌الله (۱۳۷۹). قضاوت‌های حضرت اميرالمؤمنين. بی‌جا: قائم نوين.
مروتی، سهراب (۱۳۸٥). «مبانی نظری مدارا در قرآن كريم و سنت معصومين (ع)». فصلنامه علمي پژوهشي انجمن معارف اسلامي. ش ۳. صص ٦۳ ـ ۸٤.
مسعودی، عبدالهادی (۱۳۹۲). روش فهم حدیث. تهران: سمت.
مسعودی، علی بن حسین (۱٤۰۹). مروج الذهب و معادن الجوهر. قم: موسسه دار الهجره.
مظفر، محمدرضا (۱٤۳۰ ق). اصول الفقه. قم: نشر اسلامی.
مغنیه، محمد جواد (۱۹۷۹ م). في ظلال نهج البلاغة. بیروت. دار العلم للملایین.
مفيد، محمّد بن محمد (۱٤۱۳). الارشاد. قم: المؤتمر العالمى للشيخ المفيد.
نوری، حسین بن محمد (۱٤۰۸). مستدرك الوسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
هنری لطیف پور، یدالله و فاضلیان، سید جواد (۱۳۹٦). «نقد اجتماعی از نگاه امام علی (ع) در نهج‌البلاغه». مجله پژوهشنامه نهج‌البلاغه. ش ۲۰. زمستان ۱۳۹٦. صص ۸۹ ـ ۱۰۹.
واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی (۱٤۱٤). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفكر للطباعة و النشر و التوزیع.
يعقوبى، احمد بن ‏ابى ‏يعقوب (بى‏تا). تاريخ‏ يعقوبى. بیروت: دار صادر.