با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

یکی از رویکردهای مهم در پژوهش‌های ادبی الگوپذیری یک متن از متن دیگر است. امروزه به این نوع پژوهش رابطه بینامتنیت و یا تناص گفته می‌شود. این رابطه نشان می‌دهد که بعضی از متون خود آگاه یا نا خودآگاه از دیگر متون بهره جسته‌اند و بر آن است که بیان کند هر متن و گوینده‌ای متأثر از دیگر متون و گویندگان سابق یا همزمان، بوده و آگاهانه و یا نا خودآگاه از کلام و اندیشه آنها بهره‌مند گردیده است. نوشته حاضر به ارتباط بینامتنیتی دو متن قرآن و نهج البلاغه می‌پردازد. قرآن متن پنهان یا غایب بوده و نهج‌البلاغه، متن حاضر است. نگارنده بر آن است که ژرفا و عمق پیوند و ارتباط این دو متن را روشن سازد و تجلی نورانیت کلام وحی در سخنان امام علی(ع) را آشکار نماید. این پژوهش به شیوه توصیفی، تحلیلی، تطبیقی رابطه بینامتنیت قرآن با خطبه ۱۰۹ نهج‌البلاغه را در حوزه اسماء و صفات الهی بررسی خواهد نمود و سپس انواع مختلف بینامتنیت اعم از نفی جزئی (اجترار ناقص و کامل)، نفی متوازی (امتصاص) و نفی کلی (حوار) را تعیین می‌کند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد بیشترین تأثیرپذیری کلام آن حضرت از قرآن متعلق به رابطه بینامتنیت از نوع نفی متوازی با حدود ٥۳ درصد و استفاده از نفی کلی و اجترار ناقص تقریباً مساوی با یکدیگر حدود ۲٤ درصد از مجموع درصدهای بینامتنی را به خود اختصاص داده و از احترار کامل بهره گرفته نشده است.

کلیدواژه‌ها

ابن منظور، أبو الفضل و جمال الدين، محمد بن مكرم (۱۹۹۳م). لسان العرب. بيروت: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع- دار صادر.
الاصفهاني، السيد أبوالحسن (۲۰۰۱م). وسائل النجاة (مع حواشي الإمام الخميني). قم: معهد تنظيم ونشر أعمال الإمام الخميني.
باغستاني میبدي، مسعود وآخرون (۲۰۱۵م). «الحاجة إلى التدخل الحكومي في تنظيم الأسواق المالية والإشراف عليها». مجلة الاقتصاد. رقم ۷ و۸. ص ٤۳-۵۸.
بحرانی، میثم بن علي بن میثم (۱۹۸۳م). شرح نهج‌البلاغة. غير معروف. طهران: دار نشر الكتب.
 
پاکتشي، احمد (۲۰۰۹م). البحث عن مكونات العدالة السياسية في النصوص الإسلامية. في مقدمة للنظرية السياسية للعدالة في الإسلام (المجلد ۲). بقلم علي أكبر عليخاني. طهران: معهد أبحاث الدراسات الثقافية والاجتماعية.
پجویان، جمشید (۲۰۱۰م). الاقتصاد الجزئي. طهران: مطبعة جامعة پیام نور.
جوهري، إسماعيل بن حماد (۱۹۸۹م). الصحاح - تاج اللغة وصحاح العربية. سوریه: دار العلم للملايين.
حر عاملي، محمد بن حسن (۱۹۸۸م). وسائل الشيعة. قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام.
 
حلّي، ابن ادريس؛ محمد بن منصور بن احمد (۱۹۸۹م). السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى. قم: مكتب المطبوعات الإسلامية التابع لجمعية معلمي حوزة قم.
حلّي، علامه؛ حسن بن يوسف بن مطهر اسدى (۱۹۹۲م). مختلف الشيعة في أحكام الشريعة. قم: مكتب المطبوعات الإسلامية التابع لجمعية معلمي حوزة ایران.
________________________ (۱۹۹۹م). تحرير الأحكام الشرعية على مذهب الإمامية (ط - الحديثة). قم: معهد الإمام الصادق (ع).
حلّي، محقق و نجم الدين، جعفر بن حسن (۱۹۸۷م). شرائع الإسلام في مسائل الحلال والحرام. قم: معهد اسماعيليان.
حلّي، مقداد بن عبد اللّه سيورى (۲۰۰٤م). كنز العرفان في فقه القرآن. قم: منشورات مرتضوي.
حميري، نشوان بن سعيد (۱۹۹۹م). شمس العلوم ودواء كلام العرب من الكلوم (الطبعة الأولى). بيروت: دار الفكر المعاصر.
خمیني، سید روح‌الله الموسوي (۲۰۱۱م). تحرير الوسيلة. النجف: المكتبة الإسلامية.
خويي، سيد ابوالقاسم موسوي (د. ت). مصباح الفقاهة (المكاسب).
ديلمى، سلاّر، حمزة بن عبدالعزیز (۱۹۸۳م). المراسم العلوية و الأحكام النبوية. قم: منشورات الحرمين.
الزمخشري، أبوالقاسم، محمود بن عمر (۱۹۹٦م). الفائق في غريب الحديث. سوریه: دار الكتب العلمية.
جورج جوروفيتش (۱۹٤۰م). أساسيات علم اجتماع القانون (ترجمة حسن حبيبي). طهران: شركة انتشار.
صاحب بن عباد، كافى الكفاة و اسماعيل بن عباد (۱۹۹۳م). البيئة في اللغة. بيروت: عالم الكتب.
الطوسي، أبوجعفر، محمد بن حسن (۲۰۰۸م). المبسوط في فقه الإمامية (الطبعة الثالثة). طهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
__________________ (۱۹۸۰م). النهاية في مجرد الفقه والفتاوى. بيروت: دار الكتاب العربي.
__________________ (۲۰۱۱م). الإستبصار فيما اختلف من الأخبار. طهران.
عاملي، الشهيد الأول، محمد بن مكي (۱۹۹٦م). الدروس الشرعية في فقه الإمامية. قم: مكتب المطبوعات الإسلامية التابع لجمعية معلمي حوزة قم.
عاملى، شهيد ثانى، زین‌الدین بن على (۱۹۸۹م). الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (المحشّى - كلانتر). قم: مكتبة داورى.
عباسی، بیژن (۲۰۱٤م). أساسيات القانون العام. طهران: منشورات دادگستر.
غرجي ازندریانی، علی‌اکبر (۲۰۱۰م). مبادئ القانون العام. ایران، طهران: منشورات جنگل.
غرجي ازندرياني، علي‌اکبر (۲۰۱۱م). «الوصايا العشر للقانون العام» انعكاس في المبادئ والمفاهيم الأساسية للقانون العام. المجلد ٤۱. العدد ۲. ايران. طهران. المجلة الفصلية للقانون.
غيلاني، فومني، محمدتقي بهجت (۲۰۰۲م). وسيله النجاه (للبهجه). قم: منشورات شفق.
فيومى، احمد بن محمد مقرى (د. ت). المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي. قم: دار الرضي للنشر.
قرشى، سيد على اكبر (۱۹۹۱م). قاموس القرآن. طهران: دار الكتب الإسلامية.
قمي، محمد بن على (۱۹۸۸م). من لا يحضره الفقيه (ترجمة علي أكبر غفاري). ايران. طهران: دار صدوق.
کاتوزيان، ناصر (۲۰۰٤م). مبادئ القانون العام. طهران: دار ميزان.
مفيد، محمّد بن محمد بن نعمان عكبري (۱۹۹۲م). المقنع. قم: مؤتمر الألفية العالمي للشيخ مفيد.
نجفي، كاشف الغطاء. احمدبن علي بن محمدرضا (۲۰۰۲م). النور التاسع في الفقه النافع. النجف: مطبعة آداب.
نجفي، كاشف الغطاء، احمد بن علي بن محمدرضا (۲۰۰۲م). سفينة النجاة ومشكاة الهدي ومصباح السعادات. النجف أشرف: مؤسسة كاشف الغطا.
واسطي (۱۹۹۳م). تاج العروس من جواهر القاموس. بيروت: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع.
هاشمي خويي، ميرزا حبيب‌الله (۱۹۸۰م). منهاج البراعة في شرح نهج‌البلاغة (خوئي). طهران: المكتبة الإسلامية.