با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار، معارف اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران؛ a.bakhshandehbali@umz.ac.ir

چکیده

با پیشرفت بشر در علوم تجربی، آسیب‌های زیست‌محیطی نیز سیر صعودی به خود گرفته که گاهی به عنوان «بحران محیط زیست» یاد می‌شود. این آسیب‌ها نه تنها کشورهای مدرن را با خطرهایی مواجه کرده بلکه کشورهای در حال توسعه و عقب‌افتاده را نیز تحت تأثیر قرار داده است. یکی از نظریه‌پردازان حوزه بحران‌های محیط زیست لین وایت استاد تاریخ قرون وسطی در دانشگاه‌های پرینستون، استنفورد و کالیفرنیاست. وی به آموزه‌های مسیحی و یهودی به عنوان عامل این آسیب‌ها تأکید نمود. دلیل وی که دیدگاه ادیان درباره «کرامت و شرافت انسان در آفرینش» است، علاوه بر دین مسیحیت، ادیان توحیدی دیگر را نیز در بر می‌گیرد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای از منظر مبانی اعتقادی -کلامی نهج‌البلاغه به نقد این دیدگاه می‌پردازد. یافته‌های این نوشتار حاکی از آن است که وجود برخی مبانی علم کلام در نهج‌البلاغه دلیلی بر تعادل در باورها و رفتارهای انسان و عدم آسیب به محیط زیست و نگهداری آنهاست. برخی از مهم‌ترین مبانی عبارت‌اند از: نگرش خداباورانه، جهان به عنوان نشانه‌های الهی، مسئؤلیّت و تکلیف انسان، باور به زندگی پس از مرگ و وجود دستوراتی درباره حفظ محیط زیست.
 

کلیدواژه‌ها

القرآن الکریم.
نهج‌البلاغة.
آریان پور کاشانی، عباس و آریان پور کاشانی، منوچهر (۱۳٦٦ ش). من الإنجلیزیة إلى الفارسیة، تهران، امیرکبیر.
آشتیانی، جلال الدین (۱۳۷۰ ش). شرح مقدمة القیصری علی فصوص الحکم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (۱٤۱٤ق). لسان العرب، بیروت: دارصادر.
ابن میثم بحرانى (۱٤۱۷). شرح نهج‌البلاغه، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله (۱۳۷۸ ش). شرح نهج‌البلاغه لابن ابی الحدید، قم: مکتبه آیه الله المرعشی.
انیل، جان و ... (۱۳۹٦ ش). القیم البیئیة. مترجم عیسی پیری، تهران: تیسا.
ای غیر، آرن (۱۳۸۰ ش). ما بعد الحداثة والأزمة البیئیة، تهران: چشمه.
بخشنده بالی، عباس. (۱۳۹۷ ش). الفکر الإسلامی ۱ (معرفة بدایة الوجود ونهایته)، قم: معارف.
پارسا، علی رضا (۱۳۹۵ ش). نقد وجهة نظر لین وایت للأزمة البیئیة على أساس الأنثروبولوجیا الإسلامیة. مجلة التربیة البیئیة والتنمیة المستدامة. رقم ٤. ص ٦۵-۷۵.
پورافکاری، نصرت الله (۱۳۷٦ ش). الثقافة الشاملة لعلم النفس والطب النفسی، تهران: الثقافة المعاصرة المعاصرة.
پویمان، لویی (۱۳۸۲ ش). الأخلاقیات البیئیة، مترجم محسن ثلاثی، تهران: توسعه.
طهرانى، محمد حسین (۱٤۲۳). معرفة المعاد، مشهد: ملکوت نور القرآن.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸٦ ش). الاسلام و البیئیة، تحقیق عباس رحیمیان محقق، قم: الاسراء.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۹۱ ش). نطاق الدین، قم: الاسراء.
خواص، امیر (۱۳۸۵ ش). فلسفة الأخلاق، قم: معارف.
سیاح، احمد (۱۳٦٦ ش). ثقافة شاملة جدیدة ورائعة، تهران: نشر الاسلام.
سید رضی (۱٤۱٤). نهج‌البلاغة أمیر المؤمنین (ع).تصحیح صبحی صالح، قم: هجرت.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷٤ ش). المیزان فی تفسیر القرآن، قم:المطبوعات الإسلامیة لجامعه المدرسین.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۸ ش). علی (ع)والفلسفة الالهیة، قم: المطبوعات الإسلامیة لجامعه المدرسین.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۹ ش). مختارات من تعالیم الشیعة، قم: بوستان کتاب.
کتاب مقدس (۱۸۵٦). مترجم فاضل خان گروسی، دون مکان: دوم ناشر.
طبرانی، سلیمان بن احمد (۲۰۰۸). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. اردن: دارالکتاب الثقافی.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۵ ش). تفسیر جوامع الجامع. مترجم عبدالحمیدی، مشهد: الدراسات الإسلامیة فی أستان القدس رضوی.
طبری، محمد بن جریر (۱٤۱۲). جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
طریحى، فخرالدین بن محمد (۱۳۷۵ ش). مجمع البحرین، تهران: مرتضوى.
فراهانی فرد، سعید (۱۳۸۹ ش). اقتصادیات الموارد الطبیعیة من منظور الإسلام، تهران: هیئة النشر التابعة لمعهد الثقافة والفکر الإسلامی.
قرشى بنابى، على‏اکبر (۱۳۷۱ ش). قاموس قرآن، تهران:‏ دارالکتب الإسلامیة.
قمی، علی بن ابراهیم (۱۳٦۳ ش). تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزایری. قم: دارالکتب الإسلامیة.
نصر، حسین (۱۳۵۹ ش). آراء المفکرین الإسلامیین فی الطبیعة، تهران: خوارزمی.
مطهری، مرتضی (۱۳۸٤ ش). مجموعة أعمال الأستاذ شهید مطهری. مجلد ۲، ۲۲، ۲۳، تهران: صدرا.
 
Hans, Jonas (1984). The Imperative of Responsibility, Chicago: University of Chicago Press.
Thomas, Kith (1983). Man and the Natural World, London: Allen Lane.
Sullivan, L. E (2001). Indigenous Traditions and Ecology in Theory and Application. London: Thomson Learning.