نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)، ایران (نویسنده مسئول)؛ Karimiimahmoud@gmail.com
2 . استادیار، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران، ایران؛ Zkheirolahi@yahoo.com
3 دانشجوی دکتری، علوم و معارف نهج‌البلاغه، دانشگاه پیام نور تهران، ایران؛ Homan.matin2014@gmail.com
چکیده
امامت از شاخصترین موضوعات قرآنی و معرفت امام از مهمترین تعالیم نبوی است. نحوۀ تلقّی از علم امام، تأثیر بهسزایی در امامشناسی دارد. هرچند میان دانشمندان اسلامی، در بعضی حوزههای علم امام، همانند مرجعیّت در امور دینی، اتّفاق نظر وجود دارد امّا در برخی موضوعات، همچون کیفیت علم، آگاهی به ضمائر مردمان و چگونگی علم امام به مسائل و حوادثزمانه، اختلافنظر دیده می‌شود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، درصدد است به سوالات زیر پاسخ دهد: 1. از منظر نهج‌البلاغه علم امام بر چندگونه است و از چه منابعی اخذ می‌شود؟ 2. علت اختلاف اصلی علمای شیعه در تحلیل موضوع علم امام چیست؟ 3. بر اساس آموزههای نهج‌البلاغه، قلمرو علم امام چیست و چه ابعادی را شامل می‌شود؟ تحلیل دقیق فرمایشات امام(ع) در نهج‌البلاغه نشان میدهد که «قرآن»، «تکلّم خداوند» و «رسول خدا (ص)»، منابعِ حضوریِ علم و مختصّ امام هستند؛ امّا «بصیرت»، منبع علمِ حصولی و مشترک میان امام و سایر افراد بوده و امام در تحلیل اوضاع و فتنه های زمانه بر آن تکیه دارد. بنابراین علم امام هم حضوری است و هم حصولی؛ علّت اصلی اختلاف علما دربارۀ علم امام، همین عدم توجه به تفاوتِ منابعِ علم امام در حوزههای گوناگون است. قلمرو علم امام، امور مربوط به دین (اعتقادات، احکام و تفسیر قرآن)، ضمائر افراد و احوال جوامع، طبیعیات و نظام آفرینش، حوادث گذشته و آینده، و اوضاع اجتماعی و سیاسی زمانه را شامل می‌شود.
علم امام، منابع علم امام، گونهشناسی علم امام، ابعاد علم امام، نهج‌البلاغه.
کلیدواژه‌ها
)