نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلفون
1 أستاذ مساعد في قسم اللغة العربية وآدابها بجامعة يزد
2 طالبة الماجستير في فرع اللغة العربية وآدابها بجامعة یزد
المستخلص
يُعدُّ منهج التحليل الأسلوبي الطبقي إحدى أكثر الطرق دقةً وقيمةً في تفسير النصوص الأدبية. فمن خلال دراسة العناصر اللغوية المختلفة، بما في ذلك العناصر النحوية، والبلاغية، والمعجمية، والصوتية، والأيديولوجية، يكشف التحليل الأسلوبي عن المعاني الکامنة في الأعمال الأدبية. وعلى وجه الخصوص، عند تحليل نصوص كـ«نهج البلاغة»، يتعمق هذا المنهج في هذه العناصر، كاشفاً عن أفكار الكاتب ومشاعره، ومزيحاً الستار عن المعاني المختفية في النص. بناءً على ذلك، تستند الدراسة الحالية إلى مبادئ الأسلوبية الطبقية من خلال منهج وصفي-تحليلي لدراسة الخطبة 180 من نهج البلاغة. وتُظهر النتائج أن النغمة الصوتية للخطبة تعكس غضب الإمام علي (ع) وتوبيخه، وهو ما يتردّد صداه في نص الخطبة بکامله. أما في الطبقة النحوية، فإن استخدام الجمل الفعلية والاسمية، والتراكيب الاستفهامية، والضمائر المتصلة، يشير إلى ضعف أهل الكوفة وجهلهم. علاوةً على ذلك، وفي الطبقة البلاغية، يُبرِز الاستخدام الفعّال للاستعارة، والكناية، والمجاز، والتضاد مفهومَ انتقاد أهل الكوفة بوضوح بسبب خيانتهم، وتفرّقهم، وعدم طاعتهم لإمامهم. كما أن اختيار المفردات في المحورين التلازمي والاستبدالي يتماشى مع هذا المضمون. وأخيراً، تعكس الطبقة الأيديولوجية للخطبة أفكار الإمام الرامية إلى إيقاظ أهل الكوفة وتنبيههم إلى جهلهم.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
تحلیل خطبة 180 نهج البلاغه از منظر سبک شناسی لایه ای
المؤلفون [Persian]
- ساجد زارع 1
- فهیمه موسوی 2
1 استادیار بخش زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد
المستخلص [Persian]
سبکشناسی لایه‌ای یکی از شاخه‌های تخصصی زبان‌شناسی است که در نقد و ارزیابی انواع متون کاربرد دارد و از عناصر آوایی، نحوی، بلاغی، واژگانی و ایدئولوژیک برای تعیین معنای یک اثر ادبی استفاده می‌کند. سپس با واکاوی دقیق این عناصر، به بیان اندیشه‌ها و احساسات درونی نویسنده پرداخته و از معانی گنجانده شده در متن پرده برمی‌دارد. از جمله متون درخور بررسی و تحلیل سبکشناسی لایه‌ای، کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه است. از این رو، پژوهش حاضر با بهره‌گیری از مبانی سبکشناسی لايه‌ای و با روش توصیفی - تحلیلی به واکاوی خطبة 180 نهج‌البلاغه می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که آهنگ خطبه در سطح آوایی، نمایانگر فریاد خشم و توبیخ حضرت علی (ع) است که در تمام خطبه طنین‌انداز می‌شود. در لایه نحوی، استفاده از جملات فعلیه، اسمیه، جملات استفهامی و ضمایر متصل به بروز سست‌عنصری و جهالت کوفیان اشاره دارد. همچنین، در لایه بلاغی، به‌کارگیری مناسب کنایه، مجاز، استعاره و تضاد به‌خوبی مفهوم نکوهش کوفیان را به دلیل بی‌وفایی، تفرقه و عدم اطاعت از امام زمانشان منعکس می‌کند. انتخاب واژگان در محورهای هم‌نشینی و جانشینی نیز با این مفهوم هماهنگ است. در نهایت، لایه ایدئولوژیک خطبه، اندیشه امام را در راستای بیداری و آگاهی کوفیان از جهلشان بازگو می‌کند.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- سبک شناسی
- سبک شناسی لایه ای
- نهج البلاغه
- خطبه 180
)