با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : tecnical journal

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

تحلیل اشتقاقی واژه‏ها و بررسی مفاهیم مختلف آن برای رسیدن به تابلویی روشن از یک موضوع یا صحنه‏ای که آن واژه برایش به کار رفته از دیر باز مورد توجه دانشمندان لغوی و ادیبان بوده است. این روش تحلیلی واژه‏های نهج البلاغه رادر لسان العرب به خوبی می‏توان یافت. ابن‏منظور پس از تحلیل اشتقاقی یک واژه اگر آن را در کلام امیر مؤمنان (ع) یافته باشد به سخن ایشان و کاربرد آن واژه اشاره می‏کند. استفاده از روش تحلیلی–اشتقاقی واژه‏ها برای رسیدن به جامع معنایی سابقه زیادی دارد اما استفاده از این روش برای دریافت ترسیم یک صحنه از واژه‏ای که برای آن به کار رفته است به گونه‏ای که با تحلیل مفاهیم ‏اشتقاقی آن بتوان تمامی سایه روشن‏ها و زوایای پیدا و پنهان آن‏ را به تصویر کشید و یا آن‏ را به شکل یک فیلمنامه تبدیل کرد، به ندرت در نوشته‏های مربوط به نهج البلاغه می‏توان یافت.  ازمیان صدها واژه در نهج البلاغه که تصویر پردازی وآفرینش هنری درآن قابل تحلیل است و می‏توان موارد بسیاری را باچنین ویژگیهایی درنهج البلاغه انتخاب وتحلیل کرد این سه واژه که در ترسیم دو جنگ مهم صفین و جمل است انتخاب شده است.  در این مقاله با استفاده از روش تحلیل اشتقاقی، مفاهیم واژه های مورد نظر و تصویرسازی‏های به کار رفته در آنها بررسی شده تا به علت استفاده امام از یک واژه خاص به جای واژه‏های مترادف و متقارب آن پی برد و اوج بلاغت و فصاحت کلام امام را دریافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابن أبي الحديد، عبد الحميد، (1377ق) شرح نهج البلاغة، بيروت، دارالفکر.
ابن بهاء الدين، جعفر، (1385ش)، أقوال الإمام علي بن أبي طالب في کتاب لسان العرب، طهران، مرکز أبحاث الإمام علي(ع).
ابن دريد، محمد بن الحسن، (1979م)، الاشتقاق، تحقيق وشرح عبد السلام محمد هارون، بغداد، مکتبة المثنی.
ابن فارس، أحمد، (1429ق)، مقاييس اللغة، بيروت، دار إحياء التراث العربي.
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1955م)، لسان العرب، بيروت، دارصادر.
أصفهاني، راغب، (لاتا)، مفردات ألفاظ القرآن، مؤسسة إسماعيليان.
أنيس، إبراهيم؛ منتصر، عبدالحليم؛ الصوالحي، عطية؛ أحمد، محمد خلف الله، (1972م)، المعجم الوسيط، قاهرة، ط2، مجمع اللغة العربية.
البحراني، ميثم بن علي بن ميثم (1433ق)، شرح نهج البلاغة، ط1، مکتبة فخراوي.
 
 
 
جرداق، جورج(لاتا)، روائع نهج البلاغة، ترجمة فخر الدين حجازي، دار البعثة.
الخوئي، ميرزا حبيب الله، (لاتا)، شرح نهج البلاغة، محقق ابراهيم ميانجي، دار الإسلاميه.
دشتي، محمد، (1379ش)، ترجمة نهج البلاغه، قم، مؤسسه الأئمة.
سيدي، سيدحسين (1397ش)، الإبداعات الفنية في نهج البلاغة، قم، معهد أبحاث العلوم والثقافة الإسلامية.
شرتوني، سعيد الخوري، (1402ق) أقرب الموارد، قم، منشورات مکتبة آية الله العظمي المرعشي النجفي.
شهيدي، سيدجعفر، (1376ش)، ترجمة نهج البلاغه، طهران، دار المنشورات العلمي والثقافية.
الفراهيدي، خليل ابن أحمد، (1432ق)، ترتيب کتاب العين، تصحيح أستاذ أسعد الطيب، قم، دار أسوه.
فيض الاسلام، سيد علينقي، (لا تا) ترجمة وشرح نهج البلاغه، مرکز فیض الإسلام للنشر.
قطب، سيد، (2004م)، التصوير الفني في القرآن، قاهره، ط17، دار الشروق..