نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• مهناز قصابی ¹
• محمد غفوری فر ²
• علیرضا حسینی ³

¹ کارشناسی ارشد زبان و ادبيات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ايران.

² استاديار زبان وادبيات عربی، دانشگاه كوثر بجنورد، بجنورد، ايران

³ استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

ارتباط غير کلامي يا زبان بدن يکي از کانال‏هاي مهم پيام رساني زندگي بشر به شمار مي‏آيد و جزو اولين منبع برداشت‏هاي افراد از يکديگر است، چه بسا درصد زيادي از قضاوت‏هاي افراد نسبت به همديگر بر اساس حالت‏هاي چهره، حرکت‌ها، ژست‏ها، ظاهر فيزيکي و ... صورت مي‏گيرد. از ميان عناصر مختلف زبان بدن، رفتار چشمي گوياترين عنصر ارتباطي در ارتباط غيرکلامي است و نسبت به ساير اعضا از صراحت ويژه‏اي برخوردار است. از جمله متوني که شايستگي بررسي زبان غيرکلامي بدن را دارد خطبه‏هاي نهج البلاغه است، حضرت علي(ع) در بسياري از خطبه‏ها از ارتباط غيرکلامي به خوبي بهره برده است. يکي از روابط غيرکلامي که به‌صورت گسترده در خطبه‏هاي نهج‌البلاغه نمود يافته، ارتباط‏هاي برون زباني چشم است، مقاله حاضر سعي دارد تا با روش توصيفي ـ تحليلي و با نگاهي بين‌رشته‏اي، خطبه‏هاي نهج البلاغه را از منظر کارکردهاي ارتباط غيرکلامي چشم بررسي کند. نتايج پژوهش نشان مي‏دهد مهمترين انواع کارکرد چشم در خطبه‏هاي نهج البلاغه شامل: چشم پوشي، نگاه خيره، نگاه زير چشمي، نگاه منافقانه و خيانتکارانه، نگاه مسرورانه، نگاه متعجبانه، نگاه اشک آلود، نگاه رمز آلود، نگاه خشمگينانه و نگاه نگران مي‏شود و پيام عمده‏اي که از بازتاب کنش‏هاي برون زباني چشم در خطبه‏هاي نهج البلاغه مي‏توان دريافت کرد، مربوط به مفاهيم عاطفي، هيجاني و احساسات دروني شامل گريه، ترس، وحشت، خجالت و شرم حيا، شادي، خشم و بسياري ديگر از اين پيام‏ها است.

کلیدواژه‌ها

• خطبه‌های نهج البلاغه
• ارتباط غيرکلامي
• زبان چشم

موضوعات

• Linguistics and the language of hadiths in Nahj al-Balaghah