نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه الزهراء(س)، گروه مطالعات حقوق خانواده، پژوهشکده زنان، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
چکیده
حق آزادی بیان که در اسناد بین‌المللی حقوق بشر به‌عنوان یکی از اصول اساسی حقوق بشر به رسمیت شناخته‌شده است، در بسیاری از جوامع و حکومت‌ها، با برداشت‌ها و عملکردهای متفاوتی روبه‌رو بوده است. ازاین‌رو، این مقاله باهدف پاسخ به این پرسش که آیا حق آزادی بیان در سیره عملی و اندیشه‌های حضرت امیرالمؤمنین (ع) وجود داشته است و چه حدودی بر آن متصور است، به تحلیل و بررسی ابعاد این موضوع می‌پردازد. با استفاده از روش توصیفی و تحلیل اندیشه‌های حضرت علی (ع)، این مقاله به این نتیجه می‌رسد که مفهوم آزادی بیان در تفکر علوی با آنچه در نظام‌های حکومتی مختلف مشاهده‌شده، تفاوت‌های چشم‌گیری دارد و مبتنی بر اصول حکمرانی اخلاقی و عدالت‌محور است. در اندیشه حضرت علی (ع)، آزادی بیان نه‌تنها برای مردم در جهت بیان انتقاداتِ به‌حق خود از حکومت، بلکه به‌عنوان یک تکلیف اجتماعی و دینی نیز مطرح است. طبق اصل امربه‌معروف و نهی از منکر، این آزادی زمانی که به دنبال منافع عمومی، جلوگیری از ارتکاب حرام و امر به واجب باشد، واجبی کفایی برای آحاد افراد جامعه اسلامی خواهد بود. درعین‌حال آزادی بیان، نباید موجب توهین، تهمت، غیبت و نقض حقوق دیگران گردد. همچنین، در نگرش حضرت علی (ع)، آزادی بیان هیچ‌گاه به‌طور مطلق و بی‌قیدوشرط نیست و با محدودیت‌هایی چون امنیت عمومی و منافع عمومی را می‌توان برای بیان افکار در نظر گرفت، به‌ویژه زمانی که بیان افکار به‌منظور انتشار دروغ، فریب یا ایجاد فتنه و بدعت‌گذاری در دین باشد. در این راستا، آزادی بیان در اندیشه علوی جایگاه ویژه‌ای دارد و از ظرفیت‌های آن در جهت اصلاح و بهبود جامعه اسلامی استفاده می‌شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)