نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلفون
1 طالب الدكتوراه في فلسفة التربية، قسم العلوم التربوية، كلية علم النفس والعلوم التربوية، جامعة أصفهان، أصفهان، إيران.
2 طالبة الدكتوراه في فلسفة التربية، قسم العلوم التربوية، كلية علم النفس والعلوم التربوية، جامعة أصفهان، أصفهان، إيران.
3 أستاذ مشارك، قسم العلوم التربوية، كلية علم النفس والعلوم التربوية، جامعة أصفهان، أصفهان، إيران.
المستخلص
نظرًا لأهمية التفكير في تحديد مصير الإنسان الدنیوی والأخروي، ودعوة الأديان السماوية، وخاصة الإسلام، إلی التفكير والتأکید علی التأمل، تركزت هذه الدراسة على التفكير الرعائي ومكوناته في خطب نهج البلاغة. يُعتبر هذا النوع من التفكير هو أحد أنواع التفكير الفلسفي الثلاثة التي قام المفكرون المعاصرون بتوسيعها وتطويرها، ومن هنا فإن هدف هذه الدراسة هو فحص التفكير الرعائي ومكوناته المتمثلة في التفكير التقديري، الفعّال، المعياري والعاطفي في خطب الإمام علي (ع). طريقة البحث المستخدمة في هذه الدراسة هي تحليل المحتوى النوعي بطريقة قائمة على المقارنة، حيث يتم تحديد وتصنيف أمثلة المكونات الرعائية في خطب نهج البلاغة، ويتم التركيز على شرح وتوضيح كل منها وفقًا للتواتر الإحصائي والنسبة المئوية. وأظهرت نتائج البحث أنه تم التأكيد في كثير من الخطب على التفكير الرعائي وعناصره المرتبطة به، وتشمل بعضها: الحمد والشكر لله، البحث عن الحقيقة، الابتعاد عن الغفلة، العدالة، الانتباه إلى الآخرة، تشجيع الخير، الالتزام بالعهد، وتَفَوُّقَ أهل البيت. كما أظهرت الدراسة أن الإمام علي (ع) أولى اهتمامًا بمكوِّن التفكير التقديري بين مكوِّنات التفكير الرعائي، وكان مكوِّن التفكير المعياري أقل انتشارًا في خطب نهج البلاغة مقارنة مع المكوِّنات الأخرى. لهذا يمكن أن يكون هذا المصدر الإسلامي الغني مفيدًا في تعزيز وتنمية التفكير الرعائي بطريقة فعالة ومؤثرة.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
بررسی دیدگاه امام علی (ع) نسبت به تفکر مراقبتی و مقوله های آن (مطالعه موردی خطبه های نهج البلاغه)
المؤلفون [Persian]
- جابر افتخاری 1
- فرانک اصفهانی زاده 2
- رضاعلی نوروزی 3
1 دانشجوی دکتری فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشجوی دکتری فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
المستخلص [Persian]
باتوجه به اهمیت تفکر و اندیشه در تعیین سرنوشت دنیوی و اخروی انسان و تاکید و دعوت ادیان الهی به‌ویژه اسلام بر تفکر و اندیشه‌ورزی، پژوهش حاضر به بررسی کیفیت حضور تفکر مراقبتی و مؤلفه‌های آن در خطبه‌های نهج البلاغه پرداخته است. این نوع تفکر یکی از انواع سه‌گانه تفکر فلسفی محسوب می‌گردد که اندیشمندان معاصر آن را بسط و توسعه داده‌اند، از‌این‌رو هدف از انجام این پژوهش بررسی تفکر مراقبتی و مؤلفه‌های مربوط به آن یعنی؛ تفکر ارزش‌گذار، فعال، هنجاری، عاطفی و همدلانه در خطبه‌های امام علی (ع) است. روش پژوهش به‌کاررفته در این پژوهش تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی است که در آن با بررسی خطبه‌های نهج البلاغه، مصادیق مربوط به مؤلفه‌های تفکر مراقبتی را شناسایی و طبقه‌بندی نموده و ضمن ارائه فراوانی و درصد به توضیح و تبیین هریک از آن‌ها پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که در بسیاری از خطبه‌ها، تفکر مراقبتی و مؤلفه‌های مربوط به آن مورد تاکید واقع شده است که برخی از آن‌ها شامل؛ حمد و سپاس خداوند، حقیقت‌جویی، پرهیز از غفلت، عدالت‌خواهی، توجه به آخرت، تشویق به نیکی، رعایت پیمان و برتری اهل بیت می‌باشد. همچنین امام علی (ع) در میان مؤلفه‌های تفکر مراقبتی بیشترین توجه را به مؤلفه تفکر ارزش‌گذار مبذول داشته است و مؤلفه تفکر هنجاری نسبت به دیگر مؤلفه‌ها از فراوانی کمتری در میان خطبه‌های نهج البلاغه برخوردار بود. لذا این منبع غنی و آموزنده اسلامی می‌تواند در زمینه تقویت و پرورش تفکر مراقبتی اثربخش و کارامد واقع شود.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- امام علی (ع)
- تفکر مراقبتی
- نهج البلاغه
)