با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه پیام نور تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه پیام نور تهران، ایران

چکیده

بدون تردید در زندگی ترسی بالاتر از ترس از مرگ نیست و این ترس بزرگترین دغدغه خاطر هر انسانی است؛ چراکه آدمی به بقاء و حیات جاوید متمایل است و تصور فنا و نابودی برایش سخت و ناگوار است. این مقاله به روش توصیفی و اسنادی و با تکیه بر تحلیل‌ محتوا به‌ این نتیجه رسیده است که؛ «چرا از مرگ می‌ترسیم؟» در کلام امام(ع) به «چرا باید از مرگ بترسیم؟» قابل تحویل است. حضرت امیر(ع) در جای‌جای نهج‌البلاغه درصدد ترسیم تصویری ترسناک از ایّام متصل به مرگ، خود مرگ و حوادث پس از مرگ است. گویا این تصویرسازی در راستای یک هدف اخلاقی؛ یعنی رفع غفلت از نوع انسان است که دنیازدگی وجه غالب اوست. ترس از مرگ به هفت دلیل است که به سه دلیل فروکاسته می‌شود. ضعف شناخت و کوتاهی فهم از درک حقیقت مرگ؛ تصور جسم به‌عنوان حقیقت انسان و خود واقعی؛ و سوم ترس از گناه و عدل الهی که به‌واقع ترس از خود است. اما راه‌های غلبه بر این ترس پنج راه جزئی است که به دو راه‌حلّ کلی قابل تقسیم است. یک راه نظری که عبارت است از تقویت شناخت و آگاهی از فلسفه مرگ و زندگی؛ عبرت و آگاهی از مرگ دیگران و آگاهی از بیهودگی ترس از مرگ. و یک راه عملی که آمادگی و تدارک از برای مرگ است از طریق عمل صالح و مرگ ارادی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

المصادر
القرآن الکريم
نهج البلاغه ترجمة محمد دشتی
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبداللّه(1400ق) رسائل الشيخ الرئيس أبی‌علی‌الحسين بن عبدالله بن‌سينا، قم، بيدار.
ابوعلی مسکويه رازی، أحمد بن‌محمد(1375) کيميای سعادت ترجمة طهارة الاعرق، مترجم ميرزا ابوطالب زنجانی، مقدمه و تصحيح ابوالقاسم امامی، طهران، نشر نقطه و دفتر ميراث مکتوب.
راغب اصفهانی، حسين بن محمد( 1387) مفردات ألفاظ القرآن الکريم، ترجمة حسين خداپرست، تحت إشراف عقيقی بخشايشی، قم، مکتب نشر نويد اسلام.
جلال‌الدين دوانی، محمد(1391) اخلاق جلالی، تصحيح عبدالله مسعودی آرانی، تهران، اطلاعات.
جوادی آملی، عبدالله(1377) مراحل الأخلاق في القرآن، التفسير الموضوعی للقرآن الکريم، ج11، قم، نشر اسراء.
خواجه نصيرالدين طوسی، محمدبن حسن(1385) اخلاق ناصری، تصحيح و تنقيح مجتبی مينوی و عليرضا حيدری، طهران، خوارزمی.
 
سجادی، سيّد جعفر(1370) معجم لغات واصطلاحات وتعابير عرفانی، طهران، مکتبة طهوری.
صدرالدين‌شيرازی، محمدبن‌ابراهيم(1411ق) تفسيرالقرآن، تصحيح محمد خواجوی، ج7، قم، بيدار.
صليبا، جميل، المعجم الفلسفی( 1366) ترجمة منوچهر صانعی درّه بيدی، حکمت، طهران.
طباطبايی، محمدحسين(1369) الإنسان من البداية حتی النهاية، الترجمه والتعليق صادق لاريجانی آملی، طهران، الزهرا.
موسوی خمينی، روح‌الله(1360) سرّالصلوة أو صلوة العارفين و معراج السالکين، مقدمة و ترجمة آيات و روايات و تصحيح سيد أحمد فهری، طهران، بيام آزادی.
مطهری، مرتضی(1378) الحِکَم و العِبَر، طهران، صدر.
معين، محمد(1364) القاموس الفارسی، طهران، اميرکبير
ملکی تبريزی، ميرزاجواد(1360) رسالة لقاء‌الله، مقدمة، ترجمة، توضيح، تعليق وإضافات سيد أحمد فهری، طهران، نهضة النسوة المسلمة.
نراقی، ملّا احمد(لاتا) معراج ‌السادة، لامک، جاويدان.