نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلفون
1 أستاذ مساعد في قسم علوم القرآن والحديث، جامعة مازندران، بابلسر، إيران
2 ماجستيرة في قسم علوم القرآن والحديث، جامعة مازندران، بابلسر، إيران
المستخلص
يُمثِّل الزهد جهدًا واعيًا يهدف إلى نبذ التعوّدات والتعلّقات العابرة وتخفيف أعباء الكاهل بهدف تسريع السير في طريق الكمال؛ إلا أنه وخلافًا للمعنى المذكور، لقد اعتبر بعض الناس أن الزهد يعني تركَ الدنيا واعتماد العزلة وحرمان النفس من النعم الدنيوية. إذن تحظى ضرورة المعرفة الصحيحة لمدلول الزهد والحياة الزهدية بأهمية بالغة. أما الأمر الذي يُهتمّ به على الصعيد الإسلامي فيما يتعلّق بالزهد فهو ما استُمدّ من المعتقدات، أي ما أُسِّسَ على القرآن وأقوال المعصومين. ففي هذا الإطار، يحتوي نهج البلاغة على نصائح وحِكَم عديدة. لقد تم إعداد دراسات عديدة حول الزهد، ولكن لم يول الاهتمام بتقديم نظرية قائمة على ما أورده نهج البلاغة في هذا المجال. فعلى ذلك وفي هذه الدراسة، وباستخدام منهج النظرية المتجذرة، تمت دراسة مفهوم الزهد في نهج البلاغة كمصدر للوصول إلى نظرية في هذا الموضوع. فأظهر تحليل البيانات ودراستها أنّ موضوعات الخشوع أمام البارئ والمعرفة والميل إلى الآخرة، تُعَدُّ عوامل سببية للزهد، وعدم التعلق بغير الله، والتقوى، وکبح النفس، والاقتداء بأولياء الله، وتجنب حبّ الدنيا تُعَدُّ عوامل تمهيدية للزهد، کما أنّ البخل، والطمع، والإسراف، والإفراط والتفريط، وعدم الرضا عن الحیاة، عوامل معترضة، وكذلك تُعَدُّ ضبط النفس والتقشف والرضا أو القناعة والتصبر من استراتيجة الحصول علی الزهد، وتحقيق السعادة والمحاسبة السهلة، والتقرّب إلى الله وتعزيز التديّن، تُعتبر من وجهة نظر نهج البلاغة نتائج مترتّبة على الزهد. الموضوع المحوري لهذه الدراسة هو "الرغبة عن الدنيا" الذي يشمل ما تقدم ذکره من المواضيع.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
الگوی زهد از دیدگاه نهج البلاغه بر مبنای نظریه داده بنیاد
المؤلفون [Persian]
- محمد مهدی شاهمرادی فریدونی 1
- رقیه حبیب پور گودرزی 2
1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران..
2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
المستخلص [Persian]
زهد کوششی آگاهانه برای گسستن از وابستگی‌ها و تعلقات گذرا و سبکبار ساختن خود برای پیمودن سریع‌تر راه کمال است. اما برخلاف معنای فوق، برخی از افراد، زهد را به معنای تارک دنیا شدن، نشستن درگوشه عزلت و از نعمت‌های دنیایی خود را محروم ساختن تعبیرکرده‌اند. با این شرایط، ضرورت توجه به شناخت صحیح مفهوم زهد و زندگی زاهدانه اهمیت بسیاری می‌یابد. آنچه در حوزه اسلامی درباره زهد مورد توجه است، آن چیزی است که برگرفته از اعتقادات، یعنی مبتنی بر قرآن و کلام معصومان است. در این میان نهج البلاغه دارای پندها و حکمت‌های بسیاری در این باره هست. پژوهش‌های متعددی از زهد صورت‌گرفته اما ارائه تئوری براساس نهج‌البلاغه مورد توجه قرار نگرفته است. براین اساس در پژوهش حاضر با استفاده از روش داده بنیاد که نتیجه آن خلق نظریه است مفهوم زهد در نهج‌البلاغه به عنوان منبع دستیابی به یک تئوری مورد مطالعه قرار گرفت تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که مقوله‌های خشوع در برابر خالق، شناخت و آخرت‌گرایی به عنوان عوامل علّی و دل نبستن به غیرخدا، تقوی، مهار نفس و الگو‌پذیری از اولیای الهی، پرهیز از دنیاطلبی و دنیاگریزی به عنوان عوامل زمینه‌ساز و مقوله‌های بخل، حرص، اسراف، رذالت، ناخرسندی یا نارضایتی از زندگی و افراط و تفریط به‌عنوان عوامل مداخله‌گر و خویشتن داری، صرفه‌جویی، قانع بودن و صبور بودن به عنوان راهبرد و سعادتمندی و حسابرسی آسان، قرب الهی و تقویت دینداری به عنوان پیامدهای زهد در نهج‌البلاغه می‌باشند. مقوله محوری این بررسی «بی رغبت بودن در دنیا» است که مقولات فوق را دربرمی‌گیرد.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- زهد
- نهج البلاغه
- امام علی (ع)
- روش داده بنیاد
)