نوع المستند : علمی - تخصصی
المؤلفون
1 دکتوراه في اللغة العربية وآدابها، جامعة يزد، ايران
2 الأستاذة المشارکة بفرع اللغة العربية، جامعة يزد، ايران
3 الأستاذ المشارک بفرع اللغة العربية، جامعة يزد، ایران
المستخلص
إن التحليل الاشتقاقي للكلمات ودراسة مفاهيمها المختلفة للوصول إلى صورة واضحة للموضوع أو المشهد الذي تُستَخدَمُ فيه هذه الكلمة، كان منذ فترة طويلة موضع اهتمام علماء اللغة والأدباء. هذا الأسلوب التحليلي لكلمات نهج البلاغة موجود في قاموس «لسان العرب»، فإنّ ابن منظور بعد التحليل الاشتقاقي للكلمة، کلّما وجدها في كلام أمير المؤمنين (ع)، يشير إلى كلامه واستعمال تلك الكلمة فيه. إن استخدام المنهج التحليلي الاشتقاقي للكلمات للوصول إلى المعنى الشامل، له تاريخ طويل، ولكن استخدام هذا المنهج لرسم مشهد اُستُخدِمَت له تلک الکلمة التي يمکن من خلال تحليل مفاهيمها الاشتقاقي تصوير کل زواياها الخفية والظاهرة أو تحويلها الي سيناريو، قلّما نجده في الأبحاث التي درست نهج البلاغة. من بين مئات الكلمات في نهج البلاغة، والتي يمكن من خلالها تحليل الصور والإبداع الفني، ويمكن اختيار العديد من الحالات التي تتمتع بمثل هذه الميزات وتحليلها في نهج البلاغة، تم اختيار هذه الكلمات الثلاثة(استطعام وماتح وفرط) التي ترسم صورة للمعرکتين المهمتين؛ هما حرب صفين وحرب جمل. في هذا المقال، وباستخدام أسلوب التحليل الاشتقاقي، تمت دراسة مفاهيم الألفاظ المذکورة والصور المستخدمة فيها لمعرفة سبب استخدام الإمام للفظ خاص بدلا من مرادفاتها والكلمات القريبة المعني منها، وذلک بُغيةَ إدراک بلاغة کلام الإمام وفصاحتها.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
واکاوی آفرینشهای هنری واژههای (استطعام، ماتح و فرط) در نهج البلاغه
المؤلفون [Persian]
- احمدرضا پریشانی 1
- فاطمه قادری 2
- وصال ميمندی 3
1 دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
2 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
المستخلص [Persian]
تحلیل اشتقاقی واژهها و بررسی مفاهیم مختلف آن برای رسیدن به تابلویی روشن از یک موضوع یا صحنهای که آن واژه برایش به کار رفته از دیر باز مورد توجه دانشمندان لغوی و ادیبان بوده است. این روش تحلیلی واژههای نهج البلاغه رادر لسان العرب به خوبی میتوان یافت. ابنمنظور پس از تحلیل اشتقاقی یک واژه اگر آن را در کلام امیر مؤمنان (ع) یافته باشد به سخن ایشان و کاربرد آن واژه اشاره میکند. استفاده از روش تحلیلی–اشتقاقی واژهها برای رسیدن به جامع معنایی سابقه زیادی دارد اما استفاده از این روش برای دریافت ترسیم یک صحنه از واژهای که برای آن به کار رفته است به گونهای که با تحلیل مفاهیم اشتقاقی آن بتوان تمامی سایه روشنها و زوایای پیدا و پنهان آن را به تصویر کشید و یا آن را به شکل یک فیلمنامه تبدیل کرد، به ندرت در نوشتههای مربوط به نهج البلاغه میتوان یافت. ازمیان صدها واژه در نهج البلاغه که تصویر پردازی وآفرینش هنری درآن قابل تحلیل است و میتوان موارد بسیاری را باچنین ویژگیهایی درنهج البلاغه انتخاب وتحلیل کرد این سه واژه که در ترسیم دو جنگ مهم صفین و جمل است انتخاب شده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل اشتقاقی، مفاهیم واژه های مورد نظر و تصویرسازیهای به کار رفته در آنها بررسی شده تا به علت استفاده امام از یک واژه خاص به جای واژههای مترادف و متقارب آن پی برد و اوج بلاغت و فصاحت کلام امام را دریافت.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- آفرینشهای هنری
- مفاهیم هنری نهج البلاغه
- استطعام
- ماتح
- فرط
- تحلیل اشتقاقی
)