نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلفون
أستاذ مساعد، قسم أصول الدين والدراسات الإسلامية، جامعة الشهيد رجائي لإعداد المعلمين، طهران، إيران
المستخلص
من وجوه إعجاز کلام الإمام علي (ع) وبلاغته؛ أنه ذو أبعاد مختلفة، بمعنی أن كلماته، مع امتلاكها فنوناً ومضامين أدبية وبلاغية متنوعة، فقد تجلت في مجالات مختلفة وحتى متعارضة من ناحية المعنى، وصار لها استعمالا معنويا مزدوجا مضاعفا. وبإمکاننا أن نری هاتين الخاصيتين المميِّزتَين، في استعمال صنعة «آيروني» البلاغية، التي يعتبرها البعض «قلباً» لمعنى الكلمة. الأمر الأكثر أهمية في هذه الصنعة هو وضع عنصرين متضادَّين من ناحية الللفظ والمعنی بجانب بعضهما البعض، وذلک بغرض مفاجأة الجمهور وإيصال رسالة مهمة. يسعی هذا المقال أن يقدِّم تعريفاً دقيقاً لهذا الفنّ البلاغي «آيروني» من خلال تحديد أمثلة على تجلياته في خطب نهج البلاغة وتحليل سبب استخدامه، کما يحاول أن يعالج مظهرا آخر من مظاهر الإعجاز اللفظي والدلالي لکلام لإمام علي (ع)، وذلک بإعادة القراءة لصنعة بلاغية اُستُخدِمَت في نهج البلاغة. وتُبيِّنُ نتائجُ البحث أن فنَّ «آيروني» قد كثُرَت حالاتُ استخدامه في كلام الإمام علی (ع)، ومن هذه الحالات: التعبير عن الجمل المتناقضة، والألفاظ القاسية، والإخفاء المتعمد، ومدح النفس، والتّنبُّوء عن الغيب، والتجاهل المتعمد، والتساوي بين الشيئين المتباينين.
الكلمات الرئيسية
الموضوعات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
گونه های استفاده از صنعت بلاغی «آیرونی» در نهج البلاغه
المؤلفون [Persian]
- محمد عترت دوست
- حسن زرنوشه فراهانی
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
المستخلص [Persian]
یکی از وجوه اعجاز و بلاغت سخنان امام علی(ع)، چندبُعدی بودن آنهاست بدین معنا که کلام آن حضرت در عین برخورداری از صنایع و آرایه های مختلف ادبی و بلاغی، در میدان‌های مختلف و حتی متضاد معنایی نیز جلوه گر شده و کاربست معنایی دوچندانی پیدا کرده است. نمونه تلاقی این دو مشخصه را می توان در کاربست صنعت بلاغی «آیرونی» مشاهده نمود که برخی آن را «وارونه سازی» معنای واژه دانسته‌اند. آنچه در این آرایه بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، قرار گرفتن دو عنصر متضاد معنایی ـ لفظی در کنار همدیگر برای غافلگیر کردن مخاطب و در عین حال القاء پیامی مهم است. در این مقاله تلاش شده ضمن ارائه تعریفی دقیق از صنعت بلاغی آیرونی، با شناسایی نمونه هایی از تجلّی آن در خطبه‌های نهج البلاغه و تحلیل مفهومی چرایی استفاده از آن، جلوه دیگری از اعجاز لفظی و معنایی کلام امام علی(ع) را مورد توجه قرار داده و یکی دیگر از صنایع ادبی به کار رفته در نهج البلاغه را بازخوانی کنیم. یافته های تحقیق نشان می دهد صنعت آیرونی در دو نوع کلامی و ساختاری در نهج البلاغه کاربست فراوانی داشته که بیان جملات متناقض نما، کلامهای کوبنده، پنهان کاری های عامدانه، خودستایی، غیب گویی، تجاهل آگاهانه و یکسان دانستن دو چیز ناهمگون، برخی از این موارد است.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- نهج البلاغه
- امام علی(ع)
- بلاغت
- آیرونی
- وارونه سازی معنا
)