نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية

المؤلف

أستاذ مساعد في جامعة العلوم والمعارف القرآنية، كلية العلوم القرآنية، آمل.

المستخلص

إنّ قاعدة "الجري القرآني"، ترجع أصولها إلى المبادئ العقلية التخاطبية وتعاليم أهل البيت عليهم السلام، وهي مثلها مثل سائر القواعد التفسيرية تعدّ أحد الأصول المختارة في اختيار الرأي التفسيري القويم وتجنّب الأخطاء التفسيرية. كان الإمام علي (ع) بعد النبي (ص)، من أعلم النّاس بعلوم التفسير وأساليبه المعتبرة، من ذلك "جري القرآن". أمّا السؤال الرئيسي الّذي تمّ التطرّق إلى الإجابة عنه في هذا البحث -عن طريق المنهج الوصفي التحليلي والبنيوي،- هو معايير الجري القرآني المنهجي والصحيح؛ وذلك على ضوء التركيز على نصّ نهج البلاغة؛ وبالتالي، يعدّ إنجازنا هذا مجهود بحثي في ظلّ تعزيز المناهج التفسيرية لأهل البيت عليهم السلام. أمّا النتائج الجديدة في هذه الدراسة، فهي أنّه تمّ استيعاب أصل القرآن، السنة القويمة، العقل البرهاني، الاجتناب عن الرأي الشخصي، عدم ضرورة الالتزام بالسياق وزمن الآية، من الحقل المفهومي، وعن طريق البحث في المصاديق و18 تطبيقاً في قاعدة الجري في نهج البلاغة؛ في سبعة منها: ننتزع منها مفاهيم القرآن والسنة القويمة والعقل، وفي 11 منها: استنبطنا معايير العقل والروايات المعتبرة باعتبارها ضمن مفهوم جري القرآن.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

معيارهاي روشمند قاعده تفسيري «جري و تطبيق» با تحلیل مفهومی-مصداقی کلام امیرالمومنین (ع) در نهج‌البلاغه

المؤلف [Persian]

  • سید عبدالله اصفهانی

دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم/ دانشکده علوم قرآنی آمل/ آمل، ایران

المستخلص [Persian]

قاعده «جری قرآن»، برخاسته از اصول عقلایی محاوره ای و تعالیم اهل‌بیت(ع) ومانند سایر قواعد تفسیری یکی از ملاک‌های انتخاب دیدگاه صحیح تفسیری و اجتناب از خطاهای تفسیری است. علی (ع) پس از پیامبر (ص) آگاه‌ترین مفسر به مفاد تفسیر و روش‌های معتبر آن، از جمله "جری قرآن" است. پرسش اساسی حاضر که با روش توصیفی، تحلیلی، بنیادین نگارش یافته، چیستی معیارهای جری معتبر و روشمندِ قرآن با تمرکز بر متن نهج‌البلاغه است، تا در نهایت تلاشی پژوهشی در راستای تحکیم روش تفسیری اهل‌بیت(ع) محسوب شود. دستاورد نوآورانه مقاله آن است که در حوزه «مفهوم‌پژوهی»، معیارهای: قرآن،‌سنت معتبر، عقل برهانی، اجتناب از رأی شخصی، عدم ضرورت التزام به "سیاق" و "زمان آیه"؛ استنباط شده و با «مصداق‌کاوی» به عمل آمده در موارد 18گانه کاربست قاعده جری در نهج‌البلاغه، در هفت مورد ملاک‌های «قرآن، سنت معتبر و عقل» و در یازده مورد معیار‌های «عقل و روایات معتبر»،‌ به عنوان ملاک "جری قرآن" انتزاع می‌شود.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • معیارهای جري و تطبیق قرآن
  • امام علی (ع)
  • نهج‌البلاغه
القرآن الكریم.
نهج‌البلاغة.
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (۱۳٦۷ش). شرح نهج‌البلاغة. قم: موسسه اسماعیلیان.
ابن منظور، محمد بن مكرم (۱٤۰٥ق). لسان العرب. قم: آداب الحوزه.
 
 
امینی، عبدالحسین (۱٤۱٦ق). الغدیر. قم: مركز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
بابايي والآخرون، علی اكبر (۱۳۷۹ش). روش‌شناسی تفسير قرآن. قم: پژوهشكده حوزه ودانشگاه.
بحراني، سيد‌هاشم (۱۳۳٤ش). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: دار الكتب العلمیه.
بهلوان، منصور والآخرون (۱۳۹۲ش). مفهوم‌شناسی جری و انطباق وباطن قرآن بر اساس روایات مجلة سراج منیر.
جوادي آملي، عبدالله (۱۳۸۳). تفسير تسنيم. قم: اسرا.
حر عاملي، محمد بن حسن (۱٤۰۹ق). وسائل الشيعه. قم: آل بيت.
حسكانی، عبیدالله بن عبدالله (د. تأ). شواهد التنزيل لقواعد التفضيل. طهران: مؤسسة الطبع والنشر.
حسینی غیاثی، سیّد محمّدرضا (۱۳۸۳). انوار القرآن. قم: حماسه.
ذهبي، محمد حسين. (۱۳۹٦ق). التفسیر والمفسرون. بیروت: دار احیا التراث العربی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (۱٤۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: دار العلم للملایین.
رضايي اصفهاني، محمد علی (۱۳۹۰ش). منطق التفسير قرآن. قم: جامعه المصطفی6العالمیه.
السبت، خالد (۱٤۲۱ق). قواعد التفسير جمعا ودراسة. القاهره: دار ابن عفان.
السيوطي، جلال الدين (۱٤۰٤ق). الدر المنثور. بیروت: دار الفكر.
شاكر، محمد كاظم (د. تأ). روش‌های تأویل قرآن. قم:‌ نشر مكتب النشر الإسلامي.
______________ (۱۳۸۹ش). مباني وروش‌هاي تفسيري. قم: نشر المصطفی.
شوشتری، محمد تقی (۱۳۷٦ش). بهج الصباغة فی شرح نهج‌البلاغة. طهران: موسسه انتشارات امیركبیر.
شوشتری، نورالله (۱٤۰۹ق). احقاق الحق وازهاق الباطل. قم: مكتبة آیة الله مرعشی نجفی.
صبحی صالح (۱۳٦۸ش). نهج‌البلاغه. لامكان: موسسه دار الهجره.
صدوق، محمد بن علي (۱٤۰٥ق). كمال الدين وتمام النعمة. تصحيح علي اكبر غفاري. قم: موسسه النشر الاسلامي.
صفري، كوروش (۱۳۸۷ش). درآمدي بر معناشناسي. طهران: سوره مهر.
طباطبایی، سید محمد حسین (۱۳۸۸). قرآن در اسلام. قم: بوستان كتاب.
______________ (۱۳۷٤). المیزان فی تفسیر القرآن الكریم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. مكتب المنشورات الإسلامية.
______________ (۱٤۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن الكریم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
______________ (۱٤۱٦ق). البرهان فی تفسیر القرآن. طهران: مؤسسة بعثت.
طبرسي، احمد بن علي (۱٤۰۳ق). الاحتجاج علي اهل لجاج. مشهد: المرتضوي.
عبده، محمد (لاتا). شرح نهج‌البلاغه. القاهرة: مطبعه الاستقامه.
عياشي، محمد بن مسعود (۱۹۹۱م). تفسير عياشي. بیروت: موسسه بيروت اعلمي للمطبوعات.
فراهيدي، خليل بن احمد (۱٤۱۰ق). العين. الطبعة الثانية. قم: نشر هجرة.
كلینی، محمد بن يعقوب (۱۳٦۳). الكافي. طهران: دار الكتب الاسلاميه
مجلسی، محمد باقر (۱٤۰۳ق). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. الطبعة الثانية.
______________ (۱۳٦۳). مراة العقول. طهران: دار الكتب الاسلامیه.
محمودی، محمدباقر (۱۳۷٦). نهج السعاده فی مستدرك نهج‌البلاغه. طهران: نشر وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي.
مصطفوی، حسن (۱۳۷۱ش). التحقیق فی كلمات القرآن الكریم. الطبعة الأولى. طهران: وزارة الإرشاد الإسلامي.
معرفت، محمد‌هادي (۱۳۸۳). التفسير الاثري الجامع. قم: موسسه التمهيد.
مغنیه،‌ محمد جواد (۱۳٥۸). فی ظلال نهج‌البلاغه. بیروت: دار العلم للملایین.
مكارم شیرازی، ناصر مع تعاون مجموعة من الفضلاء (۱۳۷۹ش).  پیام قرآن. ج۱. شرح جامع نهج‌البلاغه. قم: دارالكتب الاسلامیه.
مكارم شیرازی، ناصر مع تعاون مجموعة من الفضلاء (۱۳۸۰ش). پیام قرآن. شرح جامع نهج‌البلاغه. قم: دارالكتب الاسلامیه.
مكارم شیرازی، ناصر مع تعاون مجموعة من الفضلاء (۱۳۸٥ش). پیام قرآن. شرح جامع نهج‌البلاغة. قم: دارالكتب الاسلامیه.
هاشمی خویی، میرزا حبیب الله (۱۳٥۸ش). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه. طهران: المكتبه الاسلامیه.
سليمي زارع، مصطفي (۱۳۹۲). جايگاه روايات جري و تطبيق در فرآيند تفسير قرآن. فصلية پژوهش‌هاي قرآني. تنقيح: سید حجت جعفری. السنة۱۲. العدد۱. صص ۱۲٤ـ۱٤۱. مشهد: مكتب النشر الإسلامي لحوزه علميه قم (شعبه خراسان رضوي).
نفیسی، شادی (۱۳۹۲ش). مقاله جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی. مجلة قرآن شناخت. السنة السادسة.‌ العدد الثاني.