نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية

المؤلفون

1 طالب دکتوراه في علوم القرآن و الحدیث، جامعة فردوسي، مشهد، إيران.

2 استاذ مشارک في قسم علوم القرآن والحدیث، جامعة فردوسی، مشهد، إيران

المستخلص

ن التقوی هي من المواضیع المهمة التي أكد عليها القرآن الكريم والسنة النبویة بشكل خاص. حيث في كتاب نهج البلاغة قام الإمام علي عليه السلام بصفته مولى المتقين بالتفسير والشرح كثيرًا حول هذا الموضوع وصلته بالمسائل الأخرى. في كثير من الأحيان، فإن الإمام علي۷ في موضوع التقوى له نظرة للآيات القرآنية، وهذه الآيات تنعكس بأشكال مختلفة في كلامه، مما يشير إلى الارتباط العميق بينه وبين القرآن الكريم، وفي الواقع، يشير هذا الأمر إلى العلاقة الوثيقة بين الثقلين. ينقسم هذا الانعكاس إلى ثلاثة أقسام وهي الإستشهاد، الإقتباس والتلميح. هذه الدراسة ذات الطريقة الوصفية التحليلية هي محاولة لدراسة هذه الأنواع وإظهار الارتباط بين القرآن الكريم ونهج البلاغة في موضوع ومسألة التقوى؛ كما أن التقوى في القرآن الكريم قد جاءت بتفاسير وأمثلة مختلفة؛ فإن الإمام عليه السلام دأيضًا من حيث اللفظ والمعنى ومن خلال الإستفادة من القرآن الكريم قام بتفسيره وتوضيحه؛ وكذلك قام بتبيين المؤشرات، الأرضية، العوامل، الأدوات، الآثار والعقبات في موضوع التقوى وصفات المتقين، وربط مواضيع متعددة من خلال الأقسام المذكورة مع هذا البحث بحيث يكون مصدر ومنبع جميع ذلك الكلام هو الوحي.
 
 
 
 

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

گونه‏شناسی بازتاب آیات قرآن در نهج‏البلاغه «مطالعه موردی تقوا»

المؤلفون [Persian]

  • حسین براتي 1
  • محمدحسن رستمی 2

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

المستخلص [Persian]

تقوا از موضوعات مهمی است که قرآن و سنّت بر آن تأکید ویژه دارند. امام‏ علی (ع) نیز که خود پیشوای متّقین‏ هستند، در نهج‌البلاغه، پیرامون این موضوع، تبیین آن و ارتباط آن با مسائل دیگر، فراوان سخن گفته‏‏اند. امام (ع) در بحث تقوا در موارد زیادی به آیات قرآن نظر دارند و این آیات به گونه‌های مختلف در کلام‏شان بازتاب داشته است که نشان از پیوند ناگسستنی و عمیق بین ایشان و قرآن و در حقیقت، نشان از ارتباط جدانشدنی ثقلین دارد. این بازتاب به سه گونة استشهاد، اقتباس و تلمیح تقسیم می‌شود. پژوهة حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی، کوششی است در جهت بررسی این گونه‏ها و نمایان‏ساختن ارتباط بینامتنی میان قرآن و نهج‏البلاغه در ساحت موضوع تقوا؛ همانطور که تقوا در قرآن از جهات مختلف مطرح شده؛ امام‏ علی (ع) نیز -در جهت لفظ و معنا- با الهام از قرآن‏کریم، به تعریف آن پرداخته‏اند؛ شاخصه‏ها، زمینه‏ها و اسباب، لوازم، آثار، موانع تقوا و صفات متقین را بیان نموده‏اند و موضوعات متعددی را از طریق گونه‏های مذکور با این بحث پیوند داده‏اند که سرچشمة تمام آن کلام وحی است.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • قرآن
  • نهج‏البلاغه
  • بینامتنیت
  • تقوا
  • استشهاد
  • اقتباس
  • تلمیح
القرآن الکریم
ابن أابي‏الحدید، عزالدین ابوحامد (۱۳۷۷). شرح ‏نهج‏‏البلاغه. تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: کتابخانة عمومی آیت‏الله مرعشی نجفی.
ابن‏منظور، محمدبن‏مكرم (۱٤۱٤). لسان‏العرب. بيروت‏: دار صدر.
ابن‏میثم، میثم بن علی (۱۳٦۲). شرح نهج‏البلاغه. قم: دفتر نشر الکتاب.
انصاری، محمدعلی (۱۳۸۹). گلبانگ رهایی. مشهد: بیان هدایت نور.
تفتازانی، سعدالدین (۱٤۱۱). مختصرالمعانی. قم: دارالفکر.
جوهرى، اسماعيل‏بن‏حماد (۱۳۷٦). الصحاح. تحقیق عطار احمد عبد الغفور. بیروت: دارالعلم للملايين‏.
حافظ شیرازی، شمس‏الدین محمد (۱۳۸۱). دیوان غزلیات. بر اساس نسخه قربینی و خانلری. حسین‏ علی یوسفی. تهران: نشر روزگار.
 
 
راغب اصفهانى، حسين بن محمد (۱٤۱۲). مفردات ألفاظ القرآن‏. بيروت‏: دارالقلم‏.
السید رضی (۱٤۰٤). نهج‏البلاغه. تحقیق: صبحی صالح. قم: هجرت. 
سيوطى، جلال‏الدين (۱٤۰٤). الدرالمنثور فى تفسير المأثور. قم: كتابخانه آية‏الله مرعشى نجفى.
شوشتری، محمدتقی (۱۳۷٦). بهج‏الصباغة في ‏شرح ‏نهج‏البلاغة. تهران: مؤسسة انتشارات امیرکبیر.
صدوق، محمدبن‏علی (۱۳۷٦). الامالی. تهران: انتشارات کتابچی.
صدوق، محمدبن‏علی (۱٤۱۳). من‏لايحضره‏الفقيه‏. تصحیح علی‏اکبر غفاری. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسين حوزه علميه قم‏.
الطباطبايى، سيدمحمدحسين (۱٤۱۷). المیزان فی تفسیر القرآن الکریم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسين حوزه علميه قم. 
الطبرسى، فضل‏بن‏حسن (۱۳۷۲). مجمع‏البيان في تفسير القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
الطوسی، محمدبن‏حسن (۱٤۱٤). الأمالي. موسسة البعثة. قم: دارالثقافة.
عبده، محمد (بی‏تا). شرح نهج‏البلاغه. تصحیح محمد محیی‏الدین عبدالحمید. قاهره: مطبعة الاستقامة.
فراهيدى، خليل‏بن‏احمد (۱٤۰۹). العین. قم: نشر هجرت. 
فيض‏ كاشانى، ملامحسن (۱٤۱٥). تفسیر الصافی. تحقیق حسین اعلمی. تهران: انتشارات‏الصدر.
قرشی بنایی، سید علی‏اکبر (۱۳۷۷). تفسير أحسن الحديث. تهران: بنياد بعثت.
______________ (۱۳۷۷). مفردات نهج‏البلاغه. تهران: مؤسسه فرهنگی نشر قبله.
كراجكى، محمدبن‏على (۱۳٥۳). معدن‏الجواهر و رياضة‏الخواطر. تحقیق احمد حسینی. تهران: المكتبة المرتضوية.
كلينى، محمد‏بن‏يعقوب (۱٤۰۷). الكافي. تهران: دارالكتب الإسلامية‏.
مدنی شیرازی، سید علی صدرالدین (۱۳۸۹). انوارالربیع فی انواع البدیع. تحقیق شاکر هادی شکر. نجف: مطبعة النعمان.
مصطفوی، حسن (۱٤۳۰). التحقيق فى كلمات القرآن‏الكريم‏. بيروت: دار‏الكتب العلمية مركز نشر آثار علامه مصطفوي‏.
معارف، مجید (۱۳۹٥). ارتباط نهج‏البلاغه با قرآن. قم: انتشارات سمت.
مكارم شيرازى، ناصر (۱۳۷٤). تفسیر نمونه. تهران: دارالكتب الإسلامية.
___________ (۱۳۸۳). پیام امام۷. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (۱۹۸۱). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ۱۹۸۱ م.
همایی، جلال‏الدین (۱۳۸۹). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: نشر اهورا.