نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلف
أستاذ مساعد في اللّغة العربيّة وآدابها بجامعة «پَيام نور»، طهران، إيران
المستخلص
هذه الدراسة تحاول الكشفَ عن تقنيات التماسك النصيّ المنتظمة في خطب نهج‌البلاغة فبرغم كثرة البحوث والدراسات التي عُنيت بذلك، لم تُدرس خطب نهج‌البلاغة من وجهة نظرٍ لسانية كما لم یبحث الدارسون والشارحون والمترجمون قضية العلاقات الدلالات القائمة بين القضايا الأدبية و اللغوية والدینية. فعلم الدلالة حجر أساس لمعارف لغوية حديثة. فمن أجل هذا يقصد الباحث فی هذه المقالة إلى أن يعالج العلاقات الدلالیة بین مفردات خطب نهج‌البلاغة بأسلوب وصفي - تحلیلي ، فیحاول هذا البحث تسليط الضوء علی أن نصّ نهج‌البلاغة لیٍس هو مفردات ومصطلحات دینیة فحسب، بل هو یفید دلالات ذات وقع كبیر في نفسیة القرّاء، إذ يعمد الإمام علي إلى توظیف أنواع المفردات بدلالاتها المختلفة في كلامه الرصين. وقد أثبتت نتائج هذه الدراسة أن الإمام علي قد تناصّ في كلامه مع التعبير القرآني وصوره وأساليبه لأن لغته تطابُق صادق بين المعنى والأداء اللفظي فكان ذلك سرّ بلاغته وفصاحته التي انفرد بها عن أبناء عصره. فضلًا عن كونه قد استبدل البناء اللغوي الجاهلي بآخر جديد لم يألفه العرب في العصور المنصرمة ولم يتصوروا أن غير الشعر يمكن أن يؤثر فيهم .ولا شكّ في أن دراسة اللمحات الدلالية هي مفتاح لكشف سرِّ إعجازه وبلاغته.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
بررسی روابط معنایی میان واژگان خطبه‌های نهج‌البلاغه
المؤلف [Persian]
- محمد حسن تقيه
استادیار زبان و ادبیات عرب، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
المستخلص [Persian]
این پژوهش تلاش دارد تا به فناوری پیوستگی مرتب متن خطبه‌های نهج‌البلاغه دست یابد. با وجود پژوهش‌ها و تحقیقاتی كه در این زمینه انجام شده، این خطبه‌ها از دید زبان‌شناسی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. هم‌چنان كه موضوع روابط معنایی موجود به بحث‌های ادبی، زبان‌شناسی و دینی نیز توجهی نشده است. معناشناسی سنگ بنای موضوع‌های زبان‌شناسی نوین است. از این رو پژوهش‌گر از این دیدگاه به بررسی روابط معنایی میان واژگان نهج‌البلاغه به روشی توصیفی و تحلیلی می‌پردازد. نتیجه‌های این پژوهش به این می‌انجامد که امام علی (ع) از ادبیات جاهلی تأثیر نمی‌پذیرد بلکه به‌طور کلی ادبیات، تصویر و سبک قرآن بوده که بر وی اثر می‌گذارد. زیرا زبان قرآن هماهنگی کامل میان معنا و عملکرد لفظ دارد که این موضوع نشانه و راز فصیح و بلیغ بودن امام علی (ع) بوده که وی در میان معاصران بی‌مانند بوده است. امام علی (ع) می‌خواهد ساختاری زبانی نوین را جایگزین ساختار زبانی جاهلی بکند تا به‌بهترین شکل از دید معنایی، مفهومی و محتوایی بر روان مخاطب تأثیر بگذارد. این نکته‌ای مهم است که عرب‌های پیش از آن با این سبک آشنایی نداشته، و در ذهن خود تنها به‌تأثیر شعر می‌‌اندیشیده‌اند. زیرا امام علی (ع) همه علوم زبان‌شناسی، معناشناسی و دانش‌های مرتبط با آن‌دو را در قالب ترادف، تضاد، چندمعنایی و جناس به‌کار می‌برد. تا جایی که به‌کارگیری آنها نقشی مثبت و مهم در نهج‌البلاغه ایفا می‌کند. کاربرد موضوع‌های معناشناسی نشانه فصاحت و بلاغت امام علی (ع) در خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار نهج‌البلاغه است. از این رو به‌نظرمی‌رسد پژوهش موضوع روابط معنایی کلمه‌ها کلید و راه‌گشای موضوع‌های پیچیده زبان‌شناسی در کتاب نهج‌البلاغه باشد.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- لفظ و معنی
- معناشناسی
- نهج‌البلاغه
- چندمعنایی
- زبان‌شناسی
- مترادف و متضاد
)