نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلفون
1 أستاذ مشارک بقسم القرآن والحدیث بجامعة الإمام الصادق (ع)، تهران، ایران
2 أستاذ مساعد، قسم علوم القرآن والحديث، جامعة پیام نور طهران، ایران؛ Zkheirolahi@yahoo.com
3 طالب دکتوراه فی نهج‌البلاغة للعلوم والتربیة، جامعة پیام نور طهران، ایران
المستخلص
یعتبر موضوع الإمامة من أهم وأبرز المواضیع القرآنیة، کما أن علم الإمام من أهم التعالیم النبویة. إن کیفیة إدراک علم الإمام، لها تأثیر کبیر على التعرف علی الإمام.علی الرغم من وجود إجماع بین علماء الإسلام فی بعض مجالات علم ومعرفة الإمام، مثل المصادر فی الأمور الدینیة، لکن یوجد خلاف بینهم فی بعض القضایا، مثل جودة العلم، والوعی بضمائر الناس، وکیفیة علم الإمام بقضایا العصر وأحداثه. تسعى هذه المقالة الوصفیة التحلیلیة إلى الإجابة عن الأسئلة التالیة: ۱. کم عدد أنواع علم الإمام من وجهة نظر نهج‌البلاغة وما هی المصادر؟ ۲. ما سبب الاختلاف بین علماء الشیعة فی تحلیل موضوع علم الإمام؟ ۳. ما هو نطاق علم الإمام وما أبعاده حسب تعالیم نهج‌البلاغة؟ یظهر التحلیل الدقیق لأوامر الإمام (ع) فی نهج‌البلاغة أن "القرآن" و"کلام الله" و"رسول الله"هم مصادر علم الإمام وهی محددة للإمام وحده. لکن "البصیرة" هی مصدر العلم المشترک بین الإمام وغیره، ویعتمد علیها الإمام فی تحلیل الأوضاع والفتن. لذلک فإن علم الإمام یکون من نوعین،العلم بالحضور والعلم المکتسب. والسبب الرئیسی لاختلاف العلماء فی علم الإمام هو عدم الانتباه إلى اختلاف مصادر علم الإمام فی مختلف المجالات. یشمل مجال علم الإمام الأمور المتعلقة بالدین (المعتقدات، وقواعد القرآن وتفسیره)، وضمائر الأفراد والمجتمعات، والطبیعة ونظام الخلق، والأحداث الماضیة والمستقبلیة، والظروف الاجتماعیة والسیاسیة فی ذلک الوقت.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
بررسی تحلیلی علم امام(ع) و علّت اختلاف علما در این حوزه با تأکید بر نهج‌البلاغه
المؤلفون [Persian]
- محمود کریمی بنادکوکی 1
- زهرا خیراللهی 2
- هومن متین نیکو 3
1 دانشیار، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)، ایران (نویسنده مسئول)؛ Karimiimahmoud@gmail.com
2 . استادیار، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور تهران، ایران؛ Zkheirolahi@yahoo.com
3 دانشجوی دکتری، علوم و معارف نهج‌البلاغه، دانشگاه پیام نور تهران، ایران؛ Homan.matin2014@gmail.com
المستخلص [Persian]
امامت از شاخصترین موضوعات قرآنی و معرفت امام از مهمترین تعالیم نبوی است. نحوۀ تلقّی از علم امام، تأثیر بهسزایی در امامشناسی دارد. هرچند میان دانشمندان اسلامی، در بعضی حوزههای علم امام، همانند مرجعیّت در امور دینی، اتّفاق نظر وجود دارد امّا در برخی موضوعات، همچون کیفیت علم، آگاهی به ضمائر مردمان و چگونگی علم امام به مسائل و حوادثزمانه، اختلافنظر دیده می‌شود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، درصدد است به سوالات زیر پاسخ دهد: 1. از منظر نهج‌البلاغه علم امام بر چندگونه است و از چه منابعی اخذ می‌شود؟ 2. علت اختلاف اصلی علمای شیعه در تحلیل موضوع علم امام چیست؟ 3. بر اساس آموزههای نهج‌البلاغه، قلمرو علم امام چیست و چه ابعادی را شامل می‌شود؟ تحلیل دقیق فرمایشات امام(ع) در نهج‌البلاغه نشان میدهد که «قرآن»، «تکلّم خداوند» و «رسول خدا (ص)»، منابعِ حضوریِ علم و مختصّ امام هستند؛ امّا «بصیرت»، منبع علمِ حصولی و مشترک میان امام و سایر افراد بوده و امام در تحلیل اوضاع و فتنه های زمانه بر آن تکیه دارد. بنابراین علم امام هم حضوری است و هم حصولی؛ علّت اصلی اختلاف علما دربارۀ علم امام، همین عدم توجه به تفاوتِ منابعِ علم امام در حوزههای گوناگون است. قلمرو علم امام، امور مربوط به دین (اعتقادات، احکام و تفسیر قرآن)، ضمائر افراد و احوال جوامع، طبیعیات و نظام آفرینش، حوادث گذشته و آینده، و اوضاع اجتماعی و سیاسی زمانه را شامل می‌شود.
علم امام، منابع علم امام، گونهشناسی علم امام، ابعاد علم امام، نهج‌البلاغه.
الكلمات الرئيسية [Persian]
- Knowledge of Imam
- Sources of Knowledge of Imam
- Typology of Knowledge of Imam
- Aspects of Knowledge of Imam
- Nahj-ul-Balaghah
)