نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية

المؤلفون

1 أستاذ مشارك في قسم القرآن والحديث، جامعة میبد، ایران، (الکاتب المسؤول)؛ muosavi@meybod.ac.ir

2 أستاذ مساعد فی قسم علوم القرآن والحدیث بکلیة أصول الدین والدراسات الإسلامیة، جامعة میبد، ایران

3 أستاذ مساعد فی قسم علم إیران بکلیة العلوم الإنسانیة، جامعة میبد، ایران

4 طالبة دكتوراه في نهج‌البلاغة للعلوم والتربية، جامعة میبد، ایران؛ Fateme.esnaashari@yahoo.com

المستخلص

موضوع هذه الدراسة هو استخراج مبادئ سیاسة الإمام علی (ع) فی الرسالة رقم ٦ من نهج‌البلاغة والموجهة إلى معاویة والذی یتم باستخدام منهج فرکلوف لتحلیل الخطاب بالنقد على ثلاثة مستویات من الوصف والتفسیر والتأویل. الغرض من هذه الدراسة هو إنشاء قراءة جدیدة للنصوص الدینیة. وتشیر النتائج إلى أنه على المستوى الوصفی، تظهر هذه الرسالة المیول السیاسیة للإمام علی (ع) فی تأکید شرعیته السیاسیة للحکومة. علی مستوی التفسیر، یتم عرض العوامل المؤثرة فی تشکیل نص الرسالة، مثل: الظروف الزمنیة والمکانیة وتأثیر البیئة السیاسیة والاجتماعیة للمجتمع من خلال دراسة السیاق السیاقی والتناص. وفی مرحلة التأویل، من خلال فحص الأیدیولوجیا والهیمنة فی التعبیرات، تظهر قوة وسلطة الإمام (ع) للتعبیر عن الأهداف السیاسیة. المرحلة الأخیرة هی الأفکار السیاسیة والاجتماعیة للإمام، والتی تنبثق من هذه المراحل الثلاث، مثل: معیار اختیار الخلیفة، وتوافق اختیاره مع هذا المعیار.

الكلمات الرئيسية

عنوان المقالة [Persian]

تحليل گفتمان انتقادی نامۀ ٦ نهج ‏البلاغه با الگوگيری از روش فرکلاف

المؤلفون [Persian]

  • سيد محمد موسوی بفروئي 1
  • احمد زارع زرديني 2
  • حسن زارعي محمودآبادي زارعي محمودآبادي 3
  • فاطمة اثني عشري 4

1 دانشيار، علوم قرآن و حديث، دانشگاه ميبد، ايران (نويسنده مسئول)؛ muosavi@meybod.ac.ir

2 استاديار، علوم قرآن و حديث، دانشگاه ميبد، ايران؛ zarezardini@meybod.ac.ir

3 استاديار، دانشکده علوم انسانی، گروه ايرانشناسی، دانشگاه ميبد، ايران؛ h.zarei@meybod.ac.ir

4 دانشجوی دکتری، علوم و معارف نهج‌البلاغه، دانشگاه ميبد، ايران؛ Fateme.esnaashari@yahoo.com

المستخلص [Persian]

مسئله پژوهش حاضر، استخراج مبانی سیاست‌ورزی امام علی علیه السلام در نامۀ ٦ نهج‌البلاغه که خطاب به معاویه است با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در سطوح سه گانه توصیفی، تفسیری و تبیینی است. هدف این پژوهش ایجاد خوانش جدیدی نسبت به متون دینی است. یافته‏ها نشان می‏دهد در سطح توصیف، نامه نشانگر تمایلات سیاسی امام علی (ع) در تأیید حقانیت و مشروعیت سیاسی خود برای حکومت بوده‏است، در مرحله تفسیر، با بررسی بافت موقعیتی و بینامتنیت عوامل مؤثر بر شکل‏گیری متن نامه، مانند: شرایط زمانی، مکانی و تأثیر محیط سیاسی و اجتماعی جامعه نشان داده‏ شده ‏است، در مرحله تبیین با بررسی ایدئولوژی و هِژمُونی در عبارات، قدرت و اقتدار امام (ع) برای بیان اهداف سیاسی نشان داده شده ‏است. آخرین مرحله نیز اندیشه‏های سیاسی و اجتماعی امام که برگرفته از این سه مراحل هستند مانند: معیار انتخاب خلیفه و تطابق انتخاب خودش با آن معیار استخراج شده ‏است.

الكلمات الرئيسية [Persian]

  • تحلیل گفتمان انتقادی
  • الگوی فرکلاف
  • نامۀ ششم نهج‌البلاغه
  • سطح توصیف
  • سطح تفسیر
  • سطح تبیین
  • حقانیت خلافت امام علی (ع)
القرآن الکریم
آشوری، داریوش (۱۹۹۸)، نحن والحداثة، طهران، معهد صراطالثقافی.
آقا غوزاده، فردوس (۲۰۱۱)، وصف وتفسیر التراکیب اللغویة الأیدیولوجیة فی تحلیل الخطاب بالنقد، البحث والأدب المقارن، السنة الثالثة، عدد ۲.
ابن  ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (۱۹۸۳ق)، وصف نهج‌البلاغة، بجهود محمد أبو الفضل إبراهیم، قم: مدرسة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن بابویة  محمد بن علی (۱۹۸۳ ه)،  محدد، بجهود علی أکبر الغفاری، قم، نقابة المعلمین.
ابن عبد ربه  الأندلسی، احمد  بن  محمد (۱۹۸۳ ه)، عقد مجانی، بیروت، دار الکتاب العالمیة.
ابن عبد البر، یوسف بن عبدالله‏ (۱۹۹۱ق)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، بجهود علی باجوی بیروت، دار الجیل.
ابن عساکر، علی بن حسن (۱۹۹٤ ه)، تاریخ مدینة دمشق، بقلم علی شیری، بیروت، دار الفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (۱۹۹۳ ه)، لسان العرب، بجهود جمال الدین میردامادی، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
احمدی میانجی، علی (۲۰۰۵ق)، مکاتیب  الأئمة (ع)، بجهود مجتبى فراجی، قم، دار الحدیث.
امینی، عبد الحسین‏ (د. ت)، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، قم، مرکز الغدیر  للدراسات الاسلامیه.
بلاذری، احمد بن یحیی (۱۹۹۹ش)، البلدان، بیروت، دار الکتب العلمیه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۹۹٦ق)، انساب الاشراف، سهیل زکر وریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، الطبعة الأولى.
پاشازانوس، احمد و جعفری، روحالله (۲۰۱۵)، "تحلیل الخطاب بالنقد  لخطبة زیاد بن أبییة المعروفة بخطبة البترا باستخدام نموذج فرکلوف، مجلة نقد الأدب العربی العدد ۱۱.
تستری، محمد تقی (۱۹۹۳)، الأوائل. الأوائل، بجهود قیس القیس، طهران، معهد الدراسات والبحوث الثقافیة.
جرجی زیدان (۱۹٦٦ش)، تاریخ  حضارة الإسلام، المترجم: علی جواهر کلام، طهران، أمیر کبیر.
جعفری، روح الله (۲۰۱٦)، تحلیل نقدی للخطب السیاسیة على أساس نهج فرکلوف لدراسة حالة الفترة الإسلامیة حتى نهایة العصر العباسی الأول، أطروحة دکتوراه من جامعة الإمام الخمینی العالمیة.
دانشکیا، محمد حسین (۲۰۰۲ش)، جمال –کعبه، قم، مکتب المعرفة للنشر.
دریفوس، هربرت و رابینو، پل (۲۰۰۰ش)، میشل فوکو، ما وراء البنائیة والتأویل، المترجم: حسین بشریه، طهران، دار نشر نای.
دینوری، عبدالله بن مسلم (۱۹۹۲)، الإمامة و السیاسة، طهران، آریا للنشر.
زبیر بن بکار (۲۰۰۷ش)، الأخبار الموفقیات، المترجم: أصغر غیدان، طهران، الشرکة الدولیة للطباعة والنشر.
سبحانی تبریزی، جعفر (۲۰۰۰ش)، محافظة فروغ: تاریخ تحلیلی لحیاة أمیر المؤمنین علی (ع)، قم، معهد الإمام صادق.
سید رضى (د. ت)، نهج‌البلاغة، المحرر: صبحی صالح، المترجم: محمد دشتی، قم، معهد دار الهجرة.
صفایی، علی، سلطانی، بهروز (۱۳۹۵ش)، تحلیل الخطاب بالنقد  لرسالة الإمام علی نامه إلى معاویة، کل شهرین من المقالات اللغویة، المجلد ۷، العدد ۷، ص ۲۳-٤۹.
صفوت، أحمد زکی (د. ت)، جمهرة رسائل –العرب، بجهود أحمد ازکی کصفوت، بیروت، المکتبة العلمیة.
عالم، عبدالرحمن (۱۹۹٤ش)، أسس العلوم السیاسیة، طهران، منشور.
عکاشه، محمود (۲۰۰۵م)، لغة الخطاب السیاسی، مصر، النشر للجامعات.
ابن حجرعسقلانی، احمد بن علی (د. ت)، الاصابه فی تمییز الصحابه، بجهود عادلة احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتاب الالمیة.
فرکلوف، نورمن (۲۰۰۰ش)، خطاب التحلیل النقدی، المترجم: فاطمة شایسته بیران وآخرون، طهران، مرکز الدراسات والبحوث الإعلامیة.
کریمی، زهره (۱۳۹۲ش)، تحلیل  خطاب رسائل حضرة علی ضد سلام إلى المحافظین (دراسة حالة من الحروف القصیرة)، ماجستیر جامعة الزهراء،
مالمیر، محمد (۲۰۱۰ش)، تقصی وتحلیل الخطاب المناظری فی رسائل نهج‌البلاغة ماجستیر، جامعة بو علی سین، ۲۰۱۰.
مجلیسی، محمد باقر بن محمد تقی  (۱۹۸۲ق)، بحار الأنوار، بجهود العلماء الجماعیة بیروت، دار الحیاة - التراث العربی.
محسنی، علی‌اکبر، پروین، نورالدین (۲۰۱۵ش)، دراسة فی الخطاب "النقدی" فی نهج‌البلاغة على أساس نظریة نورمان فرکلوف (دراسة حالة لوصف الکوفی)، مجلة أبحاث علوی، معهد الدراسات الإنسانیة والثقافیة، المجلد ٦، العدد ۲، ص ۱۳۳-۱۵۵.
مرتضوی، سید خدایار (۲۰۰۷ش)، شرح منهجیة الفکر السیاسی من منظور کوینتین سکینر، مجلة البحوث السیاسیة، السنة الثالثة، العدد ۱، ص ۱۵۹ - ۱۹۱.
مسعودی، علی بن الحسین (د. ت)، التنبیه و الاشراف، بجهود عبد الله ما إسماعیل الصاوی، القاهرة، دار الصاوی للنشر.
مغنیة، محمد جواد (۱۹۷۹ش)، فی ‏ظلال ‏نهج‏البلاغة، بیروت، دار العلم للمسلمین.
المقریزی وأحمد بن علی (۱۳۹۸م)، الصراع بین الأمویین والهاشمیین، بیروت، معهد أهل البیت.
موسوی، سید عباسعلی (۱۹۹۷ش)، شرح نهج ‏البلاغة، بیروت‏، دارالرسول‏الاکرم دار المحجة البیضاءالطبعة الاولى.
موسوی، سیدصادق (۱۹۹۷ش). تمام ‏نهج ‏البلاغة. بقلم فرید السید، طهران: معهد الإمام صاحب الزمان.
میرجهانیطباطبایی، سیدحسن (۱۳٤٦ش)، مصباح ‏البلاغة فی ‏مشکاة الصیاغة، بیجا، حسن میرجاهانی طباطبائی.
نصر بن مزاحم‏ (۱۹۸۳ق)، وقعة صفین، بجهود عبد السلام محمد هارون، قم، مدرسة آیة الله المرعشی النجفی.
نعمتی، مسیحالله (۲۰۱۵ش)، تحلیل الخطاب بالنقد  لترجمة رسالة الإمام علی (ع) إلى مالک عشتار، ماجستیر، جامعة الفردوسی، مشهد.
هاشمی خوئی‏، میرزا حبیب الله (د. ت)، منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغة، المترجم: حسن حسن زاده أمولی، محمد باقر قمرهای، إبراهیم میانجی، طهران، المکتبة الإسلامیة.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۹۷۹ش)، منهاج ‏البراعة فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغة، بجهود السید إبراهیم میانجی، طهران، المکتبة الإسلامیة.
یزدی، محمد حسن بن محمد ابراهیم (۲۰۰٤ش)، سیف الواعظین و الذاکرین، بجهود مهدیة الأحمدی، قم، منشورات تقالین.
یورگنسن، ماریان، فلیپس، لوییز (۲۰۱۰ش)، النظریة والأسلوب فی التحلیل.