نوع المستند : المجلة العلمية البحوثية
المؤلفون
1 أستاذ مساعد فی قسم الفلسفة والحکمة الاسلامیة بجامعة فردوسی فی مشهد. ایران
2 الطالبة الماجستیرة فی الفقه والشریعة الإسلامیة بجامعة المصطفى فی مشهد. ایران
المستخلص
تعتبر مناقشة الصفات الإلهیة وکیفیة إثباتها من القضایا الفلسفیة واللاهوتیة المهمة وهناک آراء مختلفة بین المفکرین الإسلامیین حول الصفات الإلهیة. کلمات الإمام علی (ع) لها أهمیة کبیرة وقیمة بین الروایات الإسلامیة. جرت محاولة لتعمیق کلام الإمام علی (ع) فی الخطبة الأولى لنهج البلاغة بالطرق الوصفیة التحلیلیة فی هذا المقال وینبغی قراءة واستخلاص منهج الإمام (ع) العقلانی فی شرح وإثبات الصفات الإلهیة. وتم الإستنتاج فی النهایة بأنه اعتمد علی صفة " اللامتناهی " کصفة من صفات الله فی نفی الصفات السلبیة، و" تقیید المخلوقات" فی اثبات الصفات الثبوتیة، وأیضًا، فی بعض الحالات، باستخدام قاعدة "تعرف الاشیاء بأضدادها" اثبت الصفات المضادة التی تمیز المخلوقات. أهم الصفات التی شرحها أمیر المؤمنین (ع) هی:
"بساطة الذات"، "التوحید"، "الإخلاص أو نفی الصفات الزائدة"، "التقدم"، "الفاعل المستغنی من الأدوات"، "البصیر"، "الموحّد"، "العلم الازلیّ قبل الایجاد" ،"الخالق المستغنی من الانماط" ،"الخالق المستغنی من التفکیر"، "الاحاطة بالمخلوقات" ،"عالم بأوصاف الموجودات".
الکلمات المفتاحیة: المنهج العقلانی، الصفات الثبوتیة، الصفات السلبیة، نهج البلاغة، الخطبة الأولى.
الكلمات الرئيسية
عنوان المقالة [Persian]
رویکرد عقلانی امام علی (ع) در تبیین و اثبات صفات الهی در خطبه اول نهج‌البلاغه
المؤلفون [Persian]
- محمد علی وطن دوست 1
- رقیه عاشری 2
1 استادیار فلسفه و حكمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و معارف اسلامی جامعة المصطفی مشهد، مشهد، ایران
المستخلص [Persian]
بحث از صفات الهی و چگونگی اثبات ان، از مباحث مهم فلسفی و كلامی شمرده می‌شود و دیدگاه‌های گوناگونی را در میان اندیشمندان اسلامی پدید آورده است. در میان روایات اسلامی، سخنان امام علی (ع)، از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است. در جستار حاضر تلاش شده است با شیوه‌ای توصیفی - تحلیلی، سخنان امام علی (ع) در خطبه نخست نهج البلاغه، مورد ژرف‌نگری قرار گیرد و رویكرد عقلانی امام (ع) در تبیین و اثبات صفات الهی بازخوانی و استخراج گردد. در پایان، این نتیجه به دست آمده است كه ایشان در اثبات صفات ثبوتی بر «نامتناهی بودن خدا» و در نفی صفات سلبی، بر «محدود بودن مخلوقات» تكیه نموده‌اند و نیز در برخی موارد، با بهره‌گیری از قاعده «تعرف الأشیاء بأضدادها» ضدّ صفاتی را كه از ویژگی‌های مخلوقات است برای خداوند اثبات كرده‌اند. مهم‌ترین صفاتی كه أميرمومنان (ع) به تبیین ان‌ها پرداخته‌اند، عبارتند از: «بساطت ذات»، «توحید»، «اخلاص یا نفی صفات زائد»، «قدیم بودن»، «فاعل بی‌نیاز از ابزار»، «بصیر»، «متوحّد»، «علم ازلی پیش از ایجاد»، «آفریننده بی‌نیاز از الگو»، «آفریننده بی‌نیاز از اندیشه»، «محیط به موجودات»، «عارف به احوال موجودات».
الكلمات الرئيسية [Persian]
- رویكرد عقلانی
- صفات ثبوتی
- صفات سلبی
- نهج البلاغه
- خطبه اول
)